066:Karsmis, Neevejor én Draikuineenge

Oanbideeng duir de Kuineenge

Catharijneconvent Utrecht

Laengk geleije begon et neef joar aigelek in 't begin van de Leingte as de nateur wér tot lèève kwam én de vaugeltsjes un nésjes begone te baawe. De meingse veerde da mé j un tradis-joneile lichtfieëste. Dee fieëste van ’t aud no ’t neef joar deurde twélef vole nachte n én weere de Joelfieëste genoemd.In ’t Eingels bestoat er néfe ’t waurd “Christmas” nog altaid de benoameeng “Yule”, veral dan in Schotland, én de Zweide noeme n et oek nog altaid “Jul”.Dee Joelfieëste begone n oep 25 désémber as de doage geenge leinge én deurde tot zés janewoare, den dag dieë ze naa Draikuineengendag noeme. Raungd den achtsten dag, oep 1 janewoare dus, weere n er groeëte veure n oangestauke.( Naa zén da t de karsboeëme dee j oep nen oeëp gegoojd were oem dan verbraend te were). Der weere deere n oepgoferd on de gaude n én der weer gezaupe n én gefrét da ‘t ni schoeën nimer was. Der weer lawait gemokt oem de sléchte gieëste te verdraive. De meingse dee vandoag den dag veurwaerek afscheete n éme worschainlek gin idei da s ze doarmé j en ieël aa tradeese n in ieëre n aawe.De gieëste muste gekalmeird were. Dee koste meingse én bieëste zeek moake. Deroem weere n er ofers gebrocht dee ze zélef achteraf oepéte. Ge veengd da nog trug in de stole n in de verem van nen boeëmstam.Vandoag zén er nog altaid verieënegeenge (de “Wicca” bavuirbéld) dee j oep dee maneer het Joelfieëst veere. Mor de kaerek wau da t da s zau veraendere. ’t Must mor is gedoan zén mé t dee j aidese fieëste wer da t de meingse plezeer mokte da ’t kléterde Den 1ste janewoare must nen bootendag were in plets van ne vrauleke fieëstdag. Tot naa toe zén ze der nog altaid ni j in gesloagd. Lot aungs aupe da t da s zoe bléft. Der zén al genoeg tristege doage n in e meingselèève. Af én too w is de bloemekes boitezéte kan gi kwoad. Den baug mut ni j altaid gespane ston .

Ba d’aa Romaine begon et neef joar oep den 1ste mèèrt , de moand van Mars, de god van den aurlog. In 44 vuir Kristus vaungd “Julius Caesar” (Zjuleke Sésaer) et noeëdeg oem da te veraendere. A leet et joar begine n oep den 1ste janewoare, zoe genoemd no de god “Janus” , de god van duire n én poeërte, dieë de poeërt woagewaid aupe must zéte n oem de Zon te loate schaine. Van toongs af gebroike we dus de zoegenomde “Zjuljoanse kaleingder” Tuse n okskes de Portugeize noemen e veingster nog altaid “ uma janela”[ume zjenéla]. Zau da t er eet mé te moake n éme ?
Mor Zjuleke Sésaer was vergeite da t de léste moande van’t joar “séptember, oktauber , novémber én désémber ” genoemd weere. Wa d aigelek wilt zége: “zeiveste, achtste, neigeste n én teengde muingd van ’t joar.
Ge zee de tradeeses van aungs aidese vuiraawers zén ni s zoe gemakelek oit te rooje.

Toongs da kik nog joongk was ( da’s al wél en tadsje geleije), ém ek noeët geweite da’k en aidese tradeese varderzéte as we geenge zeenge ver Draikuineenge. ’t Zag er oek amel zoe katoleek oit mé t dee j érderkes dee ”banachte” n in ’t véld loage én--- noa da s z’un schopekes getéld ade---kadaukes brochte ver ’t kineke Jeizes.
We geenge verklieëd van duir tot duir oem wa snoop of wa seingtsjes af te beidele. W’ade amel wa d aa vode n oan. E versleite toafelloake dei t deengst as kuineengsmaentel. Ne kapote n ood oep aungzen bol mokte n ales ver aungs zoe fieëstelek. En droijende staer ade we zélef gemokt van nen aawen bésemsteil, en bobantsje oit aungs moo w uir noigereefkisje n én en papeere vaifpeungtege staer van dik karton . Oem da spul te doong droije n ade w’en koeër auver da bobantsje gespane.Raungd maine nék béngelde n en aa sjakosj van aungs memoo. Doar weere de snoepekes ingestopt. Dee weere dan achteraf ieërlek verdieëld aungder aungs gedraije. Ik ad gewoeënlek en bléke doeës ---wer da greungte ingezeite n ade--- in men réchteraend en ne waendelstok in men leengker. Men breur---dieë den audste was--- droog den bésemsteil mé t de droijende staer én menen béste moat ,de Zjéf, leep er bai mé t de schunste kroeën oep zene zwarte kop.Dieë must gon béle on d’oize n oemda t em zoeë w en onschuldeg smooleke n ad. Da marsjeirde n altaid ba de mooders dee j aupedeije. Da bracht altaid wa mieër in ’t bakske.

Draikuineengefieëst

(Jan Steen)

En zeenge da we deije ! Mieëstal was da:

Draikuineenge,draikuineenge,
Géft mai ne neeve n ood
Mene n aawe n is versleite
Aungs mooder mag et ni weite
Aungs voader ei g et géld
Oep de roeëster getéld

Of:

Oep ne neevejorsoavend
Den baker sloog ze waif
Mé nen dike klupel
Bauve n oep uir laif
Et waif da wau ni spreike
De klupel wau ni breike
Et waif da sprak
De klupel brak
En den baker veel oep ze koreingtegat
Joa, joa ’t is woar
‘k Weings oe ne zoalege neevejoar

As we ‘t zeenge begone bui te were, dan weere de leekes al wa kerter. We muste n oek nateurlek vuir den doongkere tois zén én we probeirde zoevaul muigelek oize te doong.Dan zoonge w' ieën van de volgende leekes oit aungze répértwaer:

Neevejoreke zoote
’t Vaereke n ei f veer voote
Veer voote n én ieëne stèèrt
’t Vaereke n is gin detsje wèèrd

of:

Neevejoreke n otentot
Aungs voader ei nen blotekop
Zeive joar al zaungder oar
‘k Weings oe ne zoalege neevejoar

Nog kerter was:

Neevejoreke n otentot
We kaume ver den auverschot

Ba de pastoeër zoonge w’en aender leeke. Da was:

Késke n in de lantèère
Is menieër pastoeër ni tois?
‘k Zau w em wile spreike
Vanoavend in zen ois.

As er ni j aupe gedoan weer of ze slooge de duir vuir aungze nuis dicht, dan zoonge we zoe w ard as we koste zoeda d ieël de beurt et kon oeëre:

Neevejoreke n otentot
Wil de niks geive
Bléft dan in oe kot

Of as ’t en medam was:

Oeëg ois, lieëg ois
Der zit en girege pin in ois

Teigewaurdeg zee de nog wainig keengdere dee kaume zeenge mé t Draikuineenge. Och ze kraige n al zoe vaul ieël ’t joar duir én nog zén ze ni konteingt.As er dan toch kaume, dan zén ’t ieël dikwels zoegenomd’ alochtaune keengdere. Dee tréke n er zich gin sjik van oan da t da fieëst aides is of van kristeleken oeërsproong as z’unaige mor amezeire n én snoop of géld kraige.Ge zee, keengdere zén auveral gelaik. Dee kan et gin boem schile werauver da t da beidelzeenge n aigelek goa. Meschin zauwe de groeëte meingse eer wél e vuirbéld kune n on neime.