Aentwaereps

dinsdag, juli 25, 2006

027: Faungske n is 100 Joar gewere


”Men paip is nog ni j oit”: zei Faungske” doo na mor gewoeën da’s al zot genoeg”. A ge ’t nog ni wist: Faungske n is den audste n én de simpateekste stamgast van Kafei Den Eingel oep de Groeëte Mart. A j is aungderd joar gewere n én da must ékstra geveerd were .Ze zége da d al zen vreengde n er bai woare mor da’s ni j ieëmel zjust want dendeize kon er ni bai zén. ‘k Zén wel stuke joonger as Faungske ( ver em zén ek nog ne snotnuis) mor ‘k zén ni s zoe goo gekonserveird.
In nen aawen otau (nen oold taimer zége de Tomis) weer em no ze stamkafeike gereije.Oek de mane mé t de moestasje n én nog aender fieëstvaerekes woare van de partai j oem Faungske tot rider te sloage in d’Orde van de Paipeneers.
Vreuger zat Faungske n ale doage n oep ze gereserveird pletske mé s zen onafschaidelek preengske of en boleke (da ’t em zoe profaitelek kan oitdreengke) vuir zene nuis. Af én too krai t em oek e peengtsje van den ieëne n of den aendere n toeëgzaiker. Da wét em t’ aprés-jeire.

Teigewaurdeg komt em nog twi kieëre n in de weik.Ver zene n aungderste verjoardag kreig em en boleke van 3,5 leeter.
Der weer gekust én gelache. Der weere pranile , mosele n én leeters beer raungdgedieëld. Faungske was de gelukegste n Aentwaerpenér van ieël ’t Stad. Ėn w' aupe nateurlek da t em nog laengk peengte mag achterauversloage.

maandag, juli 24, 2006

025: Kafei Den Eingel Gediplomeird.


Kafei Den Eingel oep de Groeëte Mart is ieën van d’audst’ oize van Aentwaerepe. ’t Schaint da t da t er al stoong in de vieërteengd’ ieëw. ‘t Mut ongevèèr raungd ’t begin van de vuireg’ieëw gewést zén da t er e kafeike kwam. Vandoag bewèère ze da t er arder gewaerekt én vaul mieër bediseld wert as oep ’t Schoeë Verdeep. Wa d en boleke n al ni kan doong !’t Kafeike is al beroemd auver ieël de wèèreld. Vreuger wiste n ale matroeëze woar da ’t Schiperskwarteer lag. Naa spreike z ‘al van Den Eingel van Zjakemake tot Ong Kong én ’t Schiperskwarteer loate ze mieër én mieër leengks lige. Joa ; “ ’t Kan verkieëre”: zei Breiderau, én dieë kon ‘t weite want no ’t schaint ei t em vaul verkieëreeng gad. ’t Léste nifs da ze naa w oitgedocht éme n is da ze ’t noeëdeg gevaungde n éme oem aungs vreuger stamkafeike nen A-diplom van ’t Stad te geive n én da s ze de bolekes serveire in e klaunepakske. Alei, swaenst na ni j ei ! Indertaid da ‘k doar on den toeëg stoong te lule auver de dichtkeungst mé t de Pérnath én de Snoek (én af én too Faungske van aungs e peengtsje kreig; nen draijendaerteger nautabeine), of da w’on ‘t sjoolbake woare, zau der gin kat éme kune droeëme da t da d oeët en gediplomeirde kroog s zau were. Zeiker ni j as g’on de raungde toafel dee beroemd’ Aentwaerpse famile zogt zite blèète as z e wér e farem stuk in une kroag ade(Ge meu t drai kieëre groije wee da’k bedool) .

zaterdag, juli 22, 2006

023:Basterdvlooke n én krachtpatsers


In deis gedieëlte zule we ne laist publiseire van vlooke n én basterdvlooke . Deingt na ni da d al d’Aentwaerpenére den ieëlen dag niks aenders doong as vlooke n én teere. De mieëste gelukeg ni.Da némt ni wég da f vlooke n én basterdvlooke na j ieëmol en aungderdieël zén van eeder toal. Ik vroag oek ni da ge ze zélef zau gon gebroike. Der doo de mé wa da ge wilt. Mor af én too is z oit oe krame scheete da kan gi kwoad a ge mor ni j auverdraift én der neemand toar mé doo.Der zén er dee zége da ze noeët ni f vlooke. ‘k Kan da moojlek oanneime. Da s zén dezélefde dee j altaid défteg klape as ze nuchter zén, mor dan mut ‘e z’is oeëre as z’en peengt tevaul oit éme. Dan oale z’un oas weir én zén ze benoa ni te stope. ‘k Zau zége : “zélefs a ge ze zélef ni gebrekt dan mut ‘e ze toch verstoan.”
’t Is oek intrésaent oem te weite woar da t dee vlooke vandoan kaume. Wél, de mieëste kaume n oit zoegenomd’ ieëdformules. Vreuger a ge ’n zwèèr must aflége in ’t Zjusteesepalais dan must ‘e nen ieëd aflége worin da ge must zwèère n oep den Baibel.Da geeng ongevèèr zoeë:
“Ik zwèèr ba god én al zen ailege da’k de woarad zal zége én niks as de woarad . “of
“Mauge god mai verdoeme as ek de woarad ni s zég”. ’t Zélefde n ongevèèr weer gezei in’t Fraens of in’t Latain.Vandoar da d in de vlooke waurde vuirkaume gelak : Fr.dieu of Lat.sacer. Dee waurde weere dan ieël dikwels verdroid zoeda s ze benoa ni j érkénboar woare. Da weer dan : Dzjeu (Fr.dieu) ,naungdedzjeu (Fr.nom de dieu) of “déke”,”dzjol”of “pot” i.p.v. “god”. “potvolbloeme” i.p.v.” god mag mai verdoeme” én “saker”of”saper” i.p.v. Lat.sacer (d.w.z.aileg). D’aeregste vloeke zén dee werin da ’t waurd miljaerde gebrekt wert. Ver ne katoleek (ne zjapnuis zége soemeg’ Aentwaerpenére) n is er mor ieëne god; A ge dus zégt:”Miljaerdedzjeu” dan wilt da zége da ge deingt da t er “miljaerde” gaude zén ! Vlooke dee benoa nimer t’ érkene zén, zén bavuirbéld: potvolbloeme , potvolkofe (oit:godverdoeme) of “saperdepitsjes” , wer da ge nog ’t Latain “sacer” in trugveengt. Soems were der Aentwaereps’ én Fraense vlooke duirieën geflaenst, zowas in:”miljaerdenaungdedoeme ( naungde = Fr. nom de + doeme, oit A. verdoeme) of “godvermiljaerdenaungdedzjeu” ( godver(doeme)+ miljaerde+ Fr.nom de dieu). En tipis Aentwaereps oitdrukeeng is “ godzjumenas” , da d oeërsproongkelek “god Sémini” was, ne Romainse god van de vruchtborad. En Séminiskeengdere da s zén de Sinjaure. Zen béldsje stoong bauve den ingang van ’t Stieën (ge zee t er nog mor waineg van).Mor oemda t dieë god nen aide was, én veral oemda t em der stoong mé j en fareme staive lat, éme de Zjezweete n em zen kroeënjuwieële n afgepakt . Da t Aentwaerpenére van "god Sémini" achteraf "god Zjumenas" gemokt éme mut oe ni verwaungdere. "Zjumenas", da nateurlek komt van 't Fraens "gymnastique", wer d oek gezei van séksspélekes. De slopkoamer van e kopel wert dan oek " de zjumenaszoal" ( Fr. salle de gymnastique) genoemd. Snapt 'e 't ?

Eer dan e laisje van vloeke n én krachtpatsers oep zen Aentwaereps:

Begod
Doeme
Doemedoemedoeme
Goddéke
Goddoeme
Godverdéke
Godverdoeme
Godvermiljaerde
Godvermiljaerdenaungdedzjeu
Godvernaungde
Godvernaungdedzjeu
Godzjumenas
Miljaerde
Miljaerdedzjeu
Miljaerdegetaerde
Miljaerdenaungdedoeme
Miljaerdenaungdedzjeu
Naungdedéke
Naungdedoeme
Naungdedzjeu
Naungdedzjol
Naungdenaungdenaungde
naungdetwieë
Potdoeme [podoeme]
Potverdéke
Potverdoeme
Potverdzjeu
Potverkofe
Potvolbloeme
Potvolkofe
Saperdéke
Saperdelipompét
Saperdepitsjes
Saperdetwieë
Saperdzjeu
Tedzjeu
Verdéke
Verdikeme
Verdoeme

Da fotauke lot zeeng wa t er nog auverbléft van 't béldsje van Sémini.

vrijdag, juli 21, 2006

022: Gaston Berghmans [baeregmans]


Wee j ei t er mieër gedoan ver ’t Aentwaereps as den artist, tékstschraiver én komeek Gaston Berghmans [gastonbaerechmans]. A begost ieël ieënvaudeg noa den aurlog oep de plaengke van den beroemd gewere n “Oilespeegel” van Jaak Devocht [joak devocht], den “ Billard Palace “ [biljaer palas ] én den” Ancienne Belgique “ [oansjén bélzjik]. Soame mé Leo Martin [leijau martî] ei ‘t em nen ieëlen oeëp skétsjes oepgeveurd oep al de sèènes van Vloandere n én ver den Téleveeze. Soame n éme z' oek ieël wa blaispeile n oepgeveurd zowas “ Slissen en César [slise n én sézaer)] én Boeing Boeing [boejeeng boejeeng] én spélde z’oek in filems. In zaine steel ei neemand zoevaul oitstroaleeng gegeive on da ch gevool van Aentwaerepenér te zén as de Gaston. De skétsj van Zjoske Vermuile n is onstaerfelek ! A j ei d e groeët art da klopt ver zain Sinjaurestad.
A j is ieën van de grutste komeeke van de verbaije tweengtegst’ ieëw, en lèèvende legeingde, de kuineeng van de lach.
Da verwaungder d aungs niks. De Gaston was soame mé Leijau Martî, dieë n in 1993 gestereve n is, ne komeek zowas er mor waineg raungdloeëpe in deis landsje. De skétsjkes dee j eedere n Aentwaerpenér ként zén dee van “Réstoroa De Gaawe Lieëw ” én nateurlek “Zjoske Vermuile”. Soame mokte z’oek karjèèr in de filembisnes mé “ De Paneekzoijers”, “ Zwoar Joonges” én “ Gaston én Leijau in Ong Kong”De léste kieër da s ze soame n oep ’t schaerem te zeeng woare, was in ’t joar 1992, mé t de veereeng van “ Tweenteg Joar Gaston én Leijau”. En alef joar dernoa steeref de Leijau on loongkaengker
0ep zen ieëntsje geeng de Gaston dan varder. A spélde nog in “ De Wite”, “Paleeter” én “ De stile geneeter”. Mor noa den doeëd van zenen béste moat wau de Gaston et wat kalemeroan doong. A spélde nog e klai roleke n in e VTM-programa “ Twieë Stroate Varder”.
In 2002 tieëkende n em ver de rol van grutvoader in ne VTM-sjau . In novémber 2005 weer em duir zen koleigas geveerd mé ne ruize sjau. Dernoa kwam em ni mieër oep ’t schaerem.
In’t Aentwaereps Pérsois weer de Gaston --- dieë naa w al oep tram acht zit ---- geboembardèèrd tot stadsfigeur. Den burger, Patrick Janssens, zéte n em in de bloemekes én kreig zélef ne fotau van de Gaston. Dieë fotau zal in de stadsweengkel oep de Groeëte Mart e pérmaneingt pletske kraige.
Ėn ’t béste mut nog kaume. Smoandags weer em tot stadsfigeur geboembardèèrd én de volgenden dag kwoame we te weite da t em oep de Kuineeng zene laist sto van de Bélege dee j en aungderschaideeng gon kraige. No ’t schaint wert em Komandeër in de Kroeënorde. Wee j ad t da d oeët kune droeëme ?

zaterdag, juli 15, 2006

019:Den aute geivel van 't Stoolstretsje


’t Ois mé t den aute geivel van ’t Stoolstretsje numerau w élef is ’t gebaurtenois van aungs Memoo. Da d eske stoong er al in de zésteengd’ ieëw én ’t weer geréstoreird in 1974.’t Stoolstretsje ligt tuse de Zirekstrot én de Zwartzusterstrot. De noam komt van en oitangbord da t er indertaid mut gange n éme. Dervuir ieëte n et “Joos Hoensstraetken” wa t duir d’Aentwaerpenére. n oitgesprauke weer as: “Joeës Oongsstretsje “ .Der mokte ze dan “Oongerstretsje” van want in da stretsje was er vaul oonger én mizeire n indertaid. Loater weer et oek “Kost-én-Oongerstretsje” genoemd. In da klai stretsje woare n er vreuger mieër oize mé nen auten geivel. Mor numerau w élef is ’t ieënege da t er nog van auverbléft. ’t Is zélefs zoeë da tot oep t éngd van de twélefd’ ieëw de mieëst’ oize van aut én plester gebaud weere zaungder verdeepeeng én mé j e stroojen dak. Dernoa weere d’oize n al wa steiveger gebaud in bakstieën. Mor toch weer de geivel varder vanaf ’t ieëste verdeep in aut afgewaerekt. Eeder verdeep stak oit auver ’t lieëger verdeep. Da d ad as éfékt da ’t bauveste gedieëlte van zoe ne peungtgeivel van en ois mé twieë verdeepe mieër as ne meiter auver de stroat oitstak. Oep de geivels weer er dikwels béldaawaerek oangebrocht. Da was sjik.
In 1546 braende n er daerteg aute n oize n af in de Berzestrot.Van dan weer et verboije van nog aute n oize te baawe of te répareire. In 1913 was er sproake van deize léste n aute geivel af te breike. Mor gelukeg woare n er e poar keungstvreengde dee doar teige protesteirde. ’t Rezultoat was da t em mocht blaive. Doarauver weer en artikeltsje geschreive in en gazét van 5 april 1913.
http://users.skynet.be/ovo/HoutenGevelStoelstr.html
Wéleke gazét da zén ek nog ni te weite gekaume.’ t Audste fotauke da we nog éme van den auten geivel stoong derbai.Ikzélef ém nog e schilderaike gebesteld duir nen amateërschilder, ne zeikere Mich.Matthijs. Da schilderaike n is en aerefenis van aungs Memoo. Oe w aud da t da d is weit ek ni zjust mor a g’et vergelékt mé t da fotauke van 1913 dan mut et van raungd dezélefden taid zén of meschin zélefs nog aawer.