Aentwaereps

zaterdag, november 25, 2006

055: Juigdérinereenge



Ik zén gebaure oep den darde jeulee van ’t joar neigeteengaungderdveerendaerteg. ‘k Zén dus marsjandees van vuir den twide wèèreldaurlog.(‘k Zit naa w al oep tram zeive.) Van men ieëste keengderjoare tot et begin van den aurlog weit ik niks. ‘k Was nog te joongk. Mor ’t begin van den aurlog da weit ek nog goo. Aungs voader must teige de moefe gon véchte. Mor ‘t deurde ni laengk of de bélegskes moeste n un bieëne n aungder un aereme neime én gon loeëpe nor Fraengkrek. ‘k Weit nog goo da’k in de wai j on’t speile was én e kloaverkeveer vaungd . Ze zeije da ge dan ne weings mocht doong. Ik weingste da mene pae trug nor ois zau kaume. En geloeëf et of ni mor nog gin weik loater was aungs voader tois. ’t Was nateurlek groeët fieëst ! Al aungs gebeure weere n oitgenoeëdegd. Da weer der en zate prosése ! Ieël de stroat was zoe zat as e kanon. En aungs voader zélef kon nimer oep zen bieëne stoan. Dieë weer de volgenden dag waker mé ne koater dieë en ieël weik zau blaive deure. De volgende doage was ’t pirekendun. W’ade n ales wa da we nog ade oepgesoepeird oep ieënen dag.
‘k Weit nog da we mé j aungs voader no ’t stad geenge oem te gon zeeng oo da t dee moefe auver de Kaizerlai én de Mèèr marsjeirde. Naa nog oeër ek un mé j aizere blékskes besloage bote duir mene kop klétere. Ik deingk da ‘k toongs nen oat gekreige n ém teige n ales da mé j en uneformke paradeirt. G’ad dee un bakes mute zeeng. Dee kloeëtzake dachte da s z’ ieël de wèèreld geenge veroeëvere. En ’t ei meschin ni f vaul geschole.
Oep nen oavend zoate w alemoal in ’t kuikeske raungd de Luivese stauf aungs baukes én aungs braendneitelsoep oep t’eite.
’t Was puteke weengter. Inieës oeëre we boite nen Dets brule: “Licht aus, Schweinhund !”. Én dan was’t éfkes stil. Mor dan oeërde we wér e geroop én e geblaf van éséssers. We deije da léste pireke licht nog oit én dan ging aungs voader stilekes de stroat inloore van achter de drapereeje. We scheite n in aungs broek van de schrik én we zweige n alemoal gelak vermoeërd. Aungs mooder ad uir aend oep mene maungd gelei want ze was bang da kik zau begine jamere. Ik stikte benoa. Da deurde en ieëwegad. Oitaindelek dei j aungs voader tieëke da we wér mochte n oaseme. Wa was er na gebuird ? Wél, de schrainwaereker dieë n on ‘t éngde van aungs stretsje zene n ateljee j ad, ad vergeite en ieël klai veingsterke zwart te moake. De Detse n ade gezei da we soaves gi licht no boite mochte loate schaine want dan zauwe d’ Éngelse of d’Ameirekoane boembardeire. W’oeërde nog nen otau wégraije én dan weer ales moisstil. Mor de schrik zat er ba j aungs in. Al ’t licht weer vergoo w oitgedon én we kraupe in aungzen ieëmer.
De volgende morege stoong ieël de beurt der nateurlek auver te vertéle. Eederieën vroog zenaige n af wa dat dee kloeëtzake mé j aungze schrainwaereker gedoan ade. Zen vraa zei al blèètend da de Moefe em ade meigenaume. Dieë n éme we noeët nimer truggezeeng.
Nen andere kieër – we zoate toongs al alemoal in de kélder—kwoame de smeirlape n oep aungs verduir boongke. Ze reepe :” Aufmachen, schnell, verdammt noch mal ‘”. Men breur kraup de kéldertrap oep en geeng de verduir aupedoong. De Moefe steremde bine récht de kélder in. Éfkes wiste ze ni ch goo wa zége want z’oeërde radejau Berlain mé t dets aurlogspropaganda. ’t Geeng der van “Sieg Heil, Sieg Heil,Sieg Heil !”. Ze bezoage n aungs of da we van Mars kwoame. Én dan kwam er oep da bakes van de grutste Moef en idjaut lageske. “ Gut so, weiter machen !” reep em . A droide raungd, sloog zen bote teigenieën én zene aerem geeng noremoeëg terwail em reep: “Heil Hitler !”. Aungs voader reep da d oeëk, mor pesees toch mé wa meengder auvertoiging. Wa t doo ne meings al ni oem ze vél te réde ? De Moefe krefelde trug den trap oep én wai koste trug normoal oaseme. As ze vaer genoeg wég woare begon aungs voader te lache. Mor mé s zoe e zeinewachteg lageske da ge gewoar weer da t em stoong te trile n oep zen bieëne van alteroase.
Ge zult na meschin zége: “Lesterde gole dan no Berlain?” Balange ni! Wai j ade twieë radejaus . Den ieëne stoong oep Laungde. Dieë weer ieël stilekes gespéld én dieë kone w’ onmidelek kamoefleire. Den aendere stoong oep Berlain klèèr oem arder te zéte as de Moefe zauwe binekaume. Van de moméngt da s z’oep de verduir boongkte, weer Laungde ieëmel oitgedroid en begon Berlain volenteub te speile. Gelukeg woare dee Detse derin getrapt aenders ade kik da d ole ni kune vertéle, deingk ek.
Aungs beure n ade ne stroataungd, en téfke. Oep ne goojen dag mut ze vol gerokt zén want ze vrooge n on aungs mooder of da kik meschin e klain aungdsje zau wile. Aungs voader was er aigelek teige mor noa vaul gezoag kreig ek toch men goesteeng. Ik mocht da mermel gon oale mor ik must belauve da kik er zau ver zerege. Én zen eite must ek zélef van menen zaungdag betoale. E mandsje da vaul te groeët gewere was ver dee teif kreig ek van de beure oem menen Blaki in te lége. Ik zéte da mandsje néfe men béd én stopte dieë n oavend den Blaki j aungder en versleite seze. Ge zee van eer da t da zoeë ni bleif. Der geeng gine nacht verbai of a lag al ba mai j in’t béd. Ik sleep mé j em in men aereme gelak aender keengdere deije mé j unen tédibèèr. Zoaleg was da ! Ik zén noeët nimieër zoe gelukeg gewést as toongs. Blaki was menen béste moat. ‘K zau er mé no ’t schaul gegoan zén, mor da mocht nateurlek ni. A ‘k tois kwam van ’t schaul stoong em al te jaengke in de gaengk, én a ‘k binekwam sproong em gelak e zoteke teige menen boik. ‘k Geeng er ale doage me waendele noa da’k men oiswaerek ver ’t schaul gemokt ad.
Oep ne kieër begon den Blaki te maengke. A slépte zen achterste poeëte auver de graungd. A jaengkte nog a ‘k toiskwam mor spreenge da geeng nimieër. A was verlamd on zen achterste poetsjes. Én toch kraup em nog duir de gaengk oem me ne goojendag te kaume zége a ‘k toiskwam. ‘k Zén nog ne léste kieër mé j em gon waendele oep den Brém. Ieël den taid ém ek em in men aereme gedroage terwail da t de troane n auver men koake leepe. A’k toiskwam stoong de véterenèèr al klèèr oem em e spetsje te geive. ‘k Eeld den Blaki vast teige me laif én ‘k vulde zen artsje klope. A zag no mai mé s zen broin oeëgskes . A snapte der niks van. Dan spaut de véterenèèr ‘t vergif in ze léfke. Efkes nog probeirde n em los te kaume, mor dan veel ze kopeke no beneije. A was doeëd..’k Zén boitegeloeëpe én ’t was al pikendoongker a ‘k trug toiskwam . Men auwers stoonge n ongerust oep mai te wachte. Mor ze zeije niks. Ze pakte me j is goo vast én brachte me no me zolderkoamerke. Ieël de nacht ém ek lige blèète. Blaki lag ni in ze mandsje én oek ni ba mai in’t béd.
’s Moreges bracht aungs voader me no ’t schaul. Ik zag da t em eet zei teige den aungderwaizer. Én dieë pakte me ba nen aerem én bracht me no de klas. A zéte me in men baengk én vreif is auver mene kop zaungder eet te zége. Dieën dag én oek nog de volgende doage em ek niks goeërd of verstoan van wa da t den aungderwaizer zei. Mor dieë leet me mor doong tot da’k stilekesoan auver me verdreet gerokt was. Da was nog is nen aungderwaizer! Dee moake ze nimieër.

Den Obus was ne stroizen Broabander. E pèèrd mé j en kaungt zoe w as ge nog noeët gezeeng ét. Den ieënegen boor dieë nog in de Beivernaezjelai woeënde ad on ’t eingd van aungs stroat en wai woar da t em den Obus leet groaze. Ale doage noa ’t schaul geengk kik no da bieëst. Da was ne gooje loobas. A was groeët én loemp mor a j ad e goo karakter. Ieëst strieëlde n ek wa d auver zene groeëte kop. Mieër deeref ek ni, want ‘k was er aigelek toch ni s zoe gerust in. Mor stilekesoan deeref ek al wa mieër. ‘k Gaf em is e peike en de volgende kieër e klauntsje. De volgende doage kwam em afgeloeëpe. De graungd doaverde n er van. Moande n ei t da gedeurd én dan oep nen goojen dag kon ek nimer no de wai gon. De Detse zoate n auver ’t Albèèrkanoal én de schaerepschuters schaute oep ales wa t da bewaug. Den boor ad ginen taid gad oem den Obus oit de wai t’oale én in zene stal te zéte. Dieë groasde mor varder. ’t Weer oavend én den Obus was nog altaid in de wai. ‘k Must van aungs mooder no menen tram in me zolderkoamerke. De volgende morege---nog vuir da’k no ’t schaul geeng--- zén ek gon zeeng no den Obus. Dieë lag stilekes oep de graungd. A boezjèèrde gin vin. Én ik kon er ni notoo gon oem te zeeng of da t em meschin sleep. Mor joa, ‘k moest no ’t schaul, nor d’Éleezabétplak. ‘s Oaves a’k toiskwam lag den Obus nog alted oep zen zai in de wai. Twieë weike n ei ’t em der geleige. Aindelek weere de moefe n oit Maereksoem verdreive én kon ek gon zeeng wa t er mé t den Obus gebuird was. ‘k Geeng er stilekes notoo. Mor ‘k kon er ni dicht baikaume. Den Obus lag der te rote. ’t Stoongk eure n in de weengd. Én ‘k zag de moije n oit zenen boik kroipe. ‘k Was er zoe van aungderstenbauve da’k gelak ne zot nor ois geloeëpe zén. Tois vrooge ze wa t da ‘t er schieëlde. Mor ik kon gi waurd zége. Men aawers zén dernoa oek no de wai geloeëpe én dan éme ze begreipe weroem da kik zoe van men mélek was. As ek naa zoewe pèèrd zeeng mut ik altaid on den Obus deingke én reek ek de laikestaengk van rot vlieës. ‘k Ém nog altaid ne fèèbel ver zoeë ’n pèèrde.

Der was ne V1 in de Gaesstrot gevale. Men breur kwam et aungs zége. We troke rap aungze frak oan én koerste der notoo.
Toongs da we der oankwoame zag et er zwart van ’t volek. Ze stoonge n amel te zeeng nor een ois oep nen oek. (of wa t er van auverschaut). De twieë zaigeivels woare n eroit gesloage , mor de vloore eenge n er nog. Oep de twide verdeepeeng zoage we ’n béd stoan én in da béd lag maine schaulkameroad. A bewaug nog wa. Mor we zoage n oek da t er blood van ’t béd oep de vloor lékte. Ieëst woare n et mor drupeltsjes, mor dan begon da raper te loeëpe. Oitaindelek saipelde n et van de vloor van de twide verdeepeeng no de vloor van d’ieëste verdeepeeng, tot da d et beneije oep den trotwaer lékte. De pompeers dee gekaume woare kone n er ni baikaume. Gine meings moofde. We stoonge der alemoal oep te zeeng zaungder e waurd te zége. Inieës reep ieën van dee pompeers da we muste n achteroitgon. Ieël da kot begon te kroake. We leepe n amel wég no ’t aender eingd van de stroat én achter aungs kwam ales mé vaul lawait no beneije. Éfkes zoage we gine steik van ’t stof da raungdvlaug. Én dan droide w aungzaige um en zoage we dieë joonge der lige. De vuiregen dag ade we nog soame kateke gespéld oep de speilplets van ’t schaul én naa lag em der in ne groeëte plas blood gelak en voil vod. Ik kan ni j in de beurt kaume van de Gaesstrot of ik mut er on trugdeingke.

054:Wee wert de Krak van de Fritzak ?






Taides de Weik van de Frit wert er ne wédstraid ”De Krak van de Fritzak” oitgeschreive oem te zeeng wee da t den béste én de schunste fritzak kan moake. De gelukzak dieë da zal wine krai €500 in zene spoarpot. ’t Is “Herr Seele” dieë peiter spélt. A j ei ne ruize fritzak gemokt dieë ge kunt gon zeeng oep de Greungplets taides de Weik van de Frit van 24 novémber toténmé 3 désémber.
Nog ni s zoe laengk geleije kon d’in aungs landsje auveral on oe tréke geroake a g’e farem pak frite wau w éme. Néfe de kaerek, oep de mart , langs de boan, in ieël vaul stretsjes stoonge ze, de “fritkaute”. Vaul van dee fritkaute woare duir amateërs inieëngestoeëte. Da muste gin luksekromekes zén. A ge mor e gooj pak frite kon kraige mé derbai ne gebake sérvela j én en klot majonèès. Seidertdeeng zén der al vaul van dee fritkaute mute verdwaine n oemda t er van dee peepaus zén dee de barakskes ni schoeën genoeg én ni prauper genoeg vaungde .Da léste was soems wél woar, mor de mieëste fritkaute woare prauper én gezéleg. Ze bewèèrde n oek da s ze ni paste in’t laendschap. Joa men oeër, as er na j eet was da d in aungs laendschap paste dan was et toch wél e gezéleg fritkot mé ne zjendaerem van en frituriste vuir uire fritkeitel. Nei, ’t was dieë Pieër ni! E fritkot was ni sjik genoeg én der must plets gemokt were ver modern’apartemeingte n en weengkelseingtrums. Soemege frituriste n éme unaige n oangepast. Z’éme n et tradis-joneil fritkot afgebrauke n én vervange duir ale saurte “gebaawe”. Soems éme z’en aa otobus of en kamjonét oepgelapt én oemgebaud oem er en friteur van te moake, soems trék et mieër oep ne karavan of ne Zwitserse sjalé. En aereg geval van afvalegad van aungs folkloristis fritkot zén de fritebakers dee gewoeën ne weengkel in en ois ginstalèèrd éme. Nog aereger veengd ekik dee misbaksels dee j eroit zeeng as ne n afgedaengkte muibelweengkel of e sjik restorâ da d on loager wal gerokt is. In dee léste tristege fritinstéleenge n is de gezélegad vaer te zeuke. Dan kun d’al eivegoo no zoeë’n Ameirekoans frèètkot gon woar da ze de grutste roemel verkoeëpe n oem duir oe strot te joage. Verstoa, me ni f verkieërd: ik gon af én too w oek is mé f vreengde nor e restorâ, oem is eet aenders t’eite .En wil de geloeëve da ‘k dan benoa w altaid frite ba mene pla mut éme. Ge zee d as goojen Béleg kun d’et ni loate. Wa zau w et lèève tristeg zén zaungder aungs frite ! ’t Ieëste dan nen Béleg doo d as em in ’t boiteland zit, da d is oep zeuk gon nor e restorâke wer da s z’eet mé frite sérveire.
Paul Ilegems, ne gescheedenisschraiver van Aentwaerepe, ei d auver de fritkaute twieë boeke geschreive ( ge kunt ze neeverans nimer koeëpe !). ’t Zén Boeke ver verzoamelérs gewere.


Wee frite zei, zei nateurlek oek “petaete”. Zo wa ge mesjin wél wét éme de zoegenomde Spoans' ontdékeengsraizegers de petaete vanoit Ameireka nor Uiraupa gebrocht. Al gaa weere z’eer oek oangeplaent én begone n en aungderdieël te were van de boasisvoodeeng van vaul Uiraupejoane.
Petaete weere n er geplaent in aungs landsje al van in de 17d’ ieëw. Der woare toongs dikwels perjaude dat er oongersnoeëd was. Dee petaete n oit Ameireka woare dus ieël wélkom. . A ge ne zeikere J.Gérard mut geloeëve dan weere n er al in 1680 frite gebake in de Moasvalai. Worschainlek bakte ze dee j oep dezélefde maneer as da ze viskes bakte.
D’ieëste tipis Bélgise fritkaute dateire van 1857. In de Woalse gazét “Courrier de Verviers” stoong er toongs en artikel auver ne zeikere Fritz dieë ze “le roi des pommes de terre frites” ( de keuneeng van de frite) noemde. Dieë verkocht klain én groeëte pakskes frite dee j em “une russe “ én “un cosaque” (een russin én ne kozak). noemde. Oep 't éngd van de 19d’ ieëw stoonge er al fritkaute in verschilende bélgise steide. Mor ’t was toongs da t d’Eingelse n aungs kwoame n élepe in den Ieëste Wèèreldaurlog da t de frite miër én mieër bekénd gerokte. D’Eingelse noemde ze “French fries” worschainlek omda t de voortoal in ’t Bélgis leiger toongs Fraens was. Auveral in de wèèreld zén er naa dee j aungs Bélgise frite zoe noeme, aloewél ze mé Frankrek niks te moake n éme. Ze zén van aungs én zoeë mut da blaive. Mor probeirt da nen Ameirekoan mor is on ze verstaend te breinge !

Flak ba de Groeëte Mart is er en friteur werda z’e spés-joal Aentwaereps simbaul gemokt éme ver de geleigenad. Z’éme doar de A van Aentwaerepe n oep zene kop gezét zoda’t oep e fritzakske gelékt én dan éme z’er van bauve fritsjes baigetieëkend. ’t Is na mor ’t aupe da t er gin azainpisers van ’t Schoeë Verdeep gon réklameire oemda d un simbaul oep zene kop gezét is gewere. D’aigenorés van de friteur ---dee tusenokskes en Engelse medam is dee j eer 27 joar geleije oangespoeld is--- verdeideg d uiraige duir te zége da d et gin kopee j is mor en parodee. Ge zee s z’is ni j oep uir maungdsje gevale n én dee joare da s z’in Aentwaerepe n al is éme uir goo gedoan. Den Aentwaerpse n eumor ei f van uir en écht’Aentwaerepse gemokt. Alei lot aungs zége: “z’is gintégreird wa da ge ni f van al d' oangespoelde kunt zége.


k Zau wile n aindege mé j e poar fritemopekes dee’k al surefend teigegekaume zén.


Wa d is er lésbis én bakt fritsjes? >>> ne fritpot


Wa d is véfteeeng meiter laengk én steengt no frite ? >>> En otobus vol Bélege


Wa krai d’ a ge nen Béleg kroist mé nen eengkvis? >>>’k Zau ni weite:mor ’t zal wél rap frite kune eite.


Menieërfrit én Medamfrit lige soame n in ’t béd. ’t Is wéral en tadsje geleije da z’et nog is gedoan éme. Menieërfrit vroagt on Medamfrit : “wa t deingt ‘e ? Zule w’et nog is doong ?>>>Nei, zei Medamfrit, ‘k ém kétsjep.


Ze zite aletwieë j al e poar jorekes oep tram 8 én aféntoo sloage z’er al is néfe.Zei s zai: “Schat, ‘k zau gèère n e krèèmgelaske n éme mé t drai bolekes vanij. Da’s goo zei d uire lakere. Dan zal ekik e krèèmgelaske mé sjokelat neime. A trékt zene frak oan én zai zei: “Wét de nog wa t da ge mut meibreinge ?”Joa,joa, gai wil d e krèèmgelaske mé t drai bolekes vanij én ike n e krèèmgelaske mé sjokelat.”En tadsje loater komt em tois mé twieë zakskes frit. “Zee de na wél, keeke, ‘k ad et nog zoe gezei. Ge zé g et wér vergeite, ei. Woar is de majonèès ?


’t Vleegtoig zit krobedevol. En ieël ploog foetbalfanoate n ei frite meigebrocht én derbai moake ze nog énorem tamtam. De stjoewardés probeir un te kalmeire. Da lukt noa w en alefureke. De pilaut vroag d on de stjoewardés :” Oo w é de da kune barlike ?” Doaroep zei t de stjoewardés: “’K ém z’amel e pakske frite gegeive n én gezei da z’et boite muste gon oepeite".


Leengk:

maandag, november 20, 2006

053:Seengtnekloas


Vleije zoaterdag is den échte Seengtnekloas wér gariveird in de Koekestad. Oek aungzen burgemieëster "Patrick Janssens" [patrik jaenses] was er bai mé s zenen trikoloaren burgemieësterssjaerep oem én ne plastron raungd zene nék. Worschainlek ei t em-- seidert da t em ba de keuneeng oep 't palais gewést is-- zen garderoab wa kune n oitbraide. Wa ni gemakelek is mé zoeë klai preike !Oek deis joar woare n er wér gin staute keengdere bai reepe ze van oep 't balkon van 't stadois. Da kon woarschainlek ni gezei were van de groeëte meingse dee derbai stoonge. Seengtnekloas belaufde n oek van al de breeve van de keengdere n ieën ver ieën ieël oandachteg te leize n én on eederieën e kadauke te geive. Gelukeg is de Seengt gine poleteeker want dan must er ni te vaul oep aupe ! Alei, menieër den burgemieëster meschin kun de ba de Seengt in de lieër gon!

Seengtnekloas is dieën braeve dieë n ale joare oep vaif désémber ---soaves as de klainmane sloape ---oep ze wit pèèrd auver de doake rait. Ze zége da Seengtnekloas nen ailege was oit Meera (AN:Myra) . Oeërsproongelek weer Seengtnekloas alieën mor in ’t Oeëste verieërd. Mor no ’t schaint éme z’in de daerteengd’ ieëw er oek in ’t Wéste nen ailege van gemokt. De katoleeke n én oek de protéstaente wauwe n ieëst van gine Seengtnekloas weite n oemda t em in un oeëge n ieëlemoal gine ailege was, mor en auverblaifsel van de verieëreeng van Waudan (AN: Wodan of Odin), den audgermoanse n oepergod dieë n oek oep e wit pèèrd (Sleipnir) duir de lucht rei.



Waudan oep Sleipnir


Waudan , de Gérmoanse sterem- én doeëdegod, kwam gedeurende de Twélefnachte in ’t begin van désémber oit den aungderwèèreld én roasde n oep ze pèèrd duir den doongkere . A j ad ne groeëte zwarte n ood oep én ne brieëje maentel oan. In zen aend de stok “Gangnir”. Oem Waudan te kalmeire légde de meingse en ofer van ooj, stroeët én koeke aungder de schaa .Den ood van Waudan weer de maiter van Seengtnekloas én “Gangnir” de staf van den biskop.

Wa komt Spanje na doong in ’t veroal van Seengtnekloas ? Niks aigelek.Indertaid vèèrde n ale scheipe dee vanoit de Midellandse Zieë kwoame langs Spanje.

Ver un was da t dus en aides fieëst én --oemda z’et ni j afgeschaft kreige—éme z’et dan mor verkristelekt (zowas ze mé zoevaul zoegenomd’ aidese gebroike gedoan éme).
Oek in de joare sésteg wauwe de salonpédagauge ’t fieëst van Seengtnekloas afschafe. Ze vaungde da t de groeëte meingse de keengdere mor wa wais mokte. De juigd must zoe rap meugelek gewoeën were n on de raawe réjalitait werin da t er gin plets is ver ailege mane dee de kinekes mute braef aawe mé kadaukes. Gelukeg zén ze doar van truggekaume. Lot de keengdere toch wa f van un juigd geneete. Is volwase were dan zoe plezaent ? Ver mai part muige ze nog mieër van dee fieësjes inrichte. Da’s nogal wa beiter dan mekaendere den deuvel oandoong én oem den oaverklap eeverans oep aungze weireldbol aurlog te veure n én ver miljoone meingse n et lèève zeur te moake !

Vreuger—in de véfteengde’ieëw weere n er in Oland oep de véfden désémber schoontsjes gezét in de kaerek Raike bogers leije n er dan wa seingte n in dee de volgenden dag , oep de zésden désémber (de staerefdag van den ailege) , aungder d’aeremloize verdieëld weere.
Dernoa, in de zésteengd’ieëw , weere dee schoontsjes tois vuir de stauf gezét. As keengd m ek da d oek nog gedoan. Den ieëste kieër was da , deingk ek , nog vuir den twide wèèreldaurlog. Toongs ade we nog wél wa d oem derin te lége da t dan bedoold was ver ’t pèèrd van Seengtnekloas. We leije n er oek wa koekskes in ver Zwarte Peet--- aenders zau dieë meschin sléchtgezeengd zén, én dan kreige we niks—én vaerder nateurlek wa peikes ver ’t pèèrd van den ailege. In den aurlog ade we ni vaul te geive . We kone ales beiter zélef gebroike. We leije n ieë peike n in nen blok (schoeëne n ade we ni j in den aurlog). Smoreges geeng ek gaa zeeng wa t da Seengtnekloas gebrocht ad. Da was ni f vét: en blad mé beilekes oem in ’t schaul in mene kajei te plake. Toch was ek konteingt mé t da bitsje. A ge naa zee wa t de joong kraige --én ze zén nog ni konteingt ! ‘K ém menaige n oek altaid afgevroagd oo da t da muigelek was da t da peike e poar doage loater trug in de kuikekas lag. E miroakel !
Seengtnekloas— da wét et kléngste keengd ---wert golepe duir Zwarte Peet. De kaerek ei no ’t schaint dieën éleper er bai gedon. Da must “Nörwi” vuirstéle , den éleper van Waudan , dieë duir den ailege man aungder den doim gaawe wert. “Nörwi”j ad oek en roo w as simbaul ver de vruchtborad.


Soemege meingse deingke da Zwarte Peet nogal rasistis auverkomt. Da’s amel flaawekul. Weroem is en Zwarte Madona dan ni rasistis ? Teigewaurdeg zén de meingse toch gaa w oep un tieëne getrapt. Trauwes in Itoaleje zége ze da Zwarte Peet aigelek ne schaavèèger is dieë de schaa w ieëst mut kese vuirda t de kadaukes erin gegoojd were. De léste joare n is Zwarte Peet geklaund gewere. Naa zee de soems wél teeng Zwarte Peete. Joa, Seengtnekloas wert er oek ni joonger oep. A kan dus wél wa mieër ulep gebroike.








Schilderai van "Jan Steen": De moregend van Seengtnekloas (1660-65)


(Raiksmuzeijem Amsterdam)

zaterdag, november 18, 2006

052: 't Koartspél


Paul Cézanne
1839-1906
De Koartspeilers
1890-92

Wee mé j Aentwaerpenere gèère n e kortsje zau wile speile, dieë mut in d’ieëste plets de noame van de speilkoarte kéne. Aigelek verschile ze ni f van de benoameenge n in ’t AN, alieën were ze wél aenders oitgesprauke. De numeraus zén nateurlek dezélefde as in aungze laist van de télwaurde . (Zee d in 't arsjeef van mai 2007;014: Sproakkeungst.Télwaurde)
Nen klaseeken boek koarte n ei twieënvéfteg koarte n én meengstes twieë jaukers**. Dee j éme w ingedieëld in vaif groepe:

1. Aertes
2. Roites
3. Schupes
4. Kloavere
5. De (Z)jaukers**

De veer reikse n éme eeder daerteeng koarte:

1. den oas
2. de twieë
3. de drai
4. de veer
5. de vaif
6. de zés
7. de zeive
8. d’acht
9. de neige
10. de teeng
11. den boor (soemege zége “de zot”)
12. de dam
13. den ieër

D’aertes: De roites De schupes De kloavere

1.aertenoas roitenoas schupenoas kloaverenoas
2.aertetwieë roitetwieë schupetwieë kloaveretwieë
3.aertedrai roitedrai schupedrai kloaveredrai
4.aerteveer roiteveer schupeveer kloavereveer
5.aertevaif roitevaif schupevaif kloaverevaif
6.aertezés roitezés schupezés kloaverezés
7.aertezeive roitezeive schupezeive kloaverezeive
8.aert’acht* roit’acht* schupenacht* kloaver’acht*
9.aerteneige roiteneige schupeneige kloaverneige
10.aerteteeng roiteteeng schupeteeng kloaverteeng
11.aertenboor roitenboor schupenboor kloaverenboor
12.aertedam roitedam schupedam kloaveredam
13.aertenieër roitenieër schupenieër kloaverenieër

* Ba de soamestéleenge mé j “acht” éme we dee j oitsproak genoteird dee ’t mieëst goeërd wert. Meengder frekweingt zén d’oitsproake : aertenacht,roitenacht,schup’acht en kloaverenacht ( dus: zjust oemgekieërd !).
** Teigewaurdeg zége de mieëste koarters: “ jauker”. Vreuger weer er mieër “zjauker” gezei (da’s no ’t vuirbéld van de Fraens’oitsproak.) Zowas da d oek ’t geval is mé bavuirbeld: “jeunee” ,“jeulee” én “juigd”, woar da s ze vreuger wél “ zjeunee” , “zjeulee” én “ zjuigd” zeije.(aungder invlood van ‘t Fr. juin,juillet,jeunesse).Mor in aender waurde n oeërd’ alieën mor de Fraense n invlood: bavuirbéld in: “zjusteesepalais” “zjust”,”zjaponeis”, “zjapon”, zjeu” “zjeudas”“Zjozéf”,” Fr. palais de justice, juste, japonais, japon, jus ,judas, Joseph)


.




dinsdag, november 14, 2006

051: Klèèrgestoeëmde zinekes (Twide Reiks)

We geven telkens ofwel een gelijkaardige uitdrukking in het AN of een verklaring ter verduidelijking.


Aawesasa


Dieë n aawesasa ? Da’s aungs voader !(Die oude man?Dat is mijn vader.)
Aerem
‘K ém nen arsjitékt aungder den aerem genaume.( Ik heb een architect geraadpleegd.)
Afraungte

Gai go d aungs na j is ni j in afraungte loate vale ! (Jij gaat ons nog eens in verlegenheid brengen.)
Ai

Ge zit mé j en ai, ei ? (Je bent bang, nietwaar?)
Aileneet


Ze zal is lilek [liłek] doong ver zoe nen aileneet.(Ze ging nogal tekeer voor zo’n niemendalletje.)
Alaerem

’t Was ver de zoevaulste kieër vals alaerem.( Het was voor de zoveelste keer weer vals alarm. Er was niets aan de hand.)
Alefpaungdvaige

Ge zee t er oit gelak en alefpaungdvaige. (Je ziet er oververmoeid uit.)
Alieën

E de da d alieën gevaungde ? (ir.Heb je dat helemaal alleen bedacht?)
Aranzjeire

G’ét da wér farem garanzjeird. (Je hebt dat weer heel goed geregeld.)
Arbiter

zie: schaidsréchter/schaidsbiter
Aungderbroek
A veraendert van partai/of/van kluir gelak van aungderbroek.( Hij verandert voortdurend van (politieke)partij.)
Aungderkroiper

Gaise voilen aungderkroiper! (Jij gemene onderkruiper !)
Aupeduire

Da noome z’ “aupeduire n instampe”.(Dat is evident !)
Aurlog

Go t doar mé no den aurlog !(Met die is niets aan te vangen.)
Baker


Da komt ver den baker.( Dat komt in orde.)
Bakersverdreet
zie: verlaurebroeëd
Bauter


Bauter ba de vis. (Boter bij de vis) zie ook:poong
Bederevendaens

zie: bederevescheit
Bederevescheit
Aigelek zé d ega nen bederevescheit.(Eigenlijk ben jij een verwend nest.)
Biberkaske


Da masjoefeltsje paradeir’ d eer ale doage verbai mé j uir biberkaske/peengsterke. ( Dat juffrouwtje wandelt hier alle dagen voorbij met haar pinchertje.)
Binedoong

A probeir d uir bine te doong.( Hij tracht haar te verleiden.)
Blaablaa
Wét ‘e wa? We zule da mor blaablaa loate. (Weet je, we zullen dat maar zo laten.)
Blaive

Da bléft ver mai gelaik.(Dat verandert niets voor mij.)
Blok


We gon er den blok oep lége. (We stoppen er mee.)
Boanvast

Menen otau is ni mieër boanvast.(Mijn auto ligt niet meer vast op de weg.)
Boeëre

Must ega j em na zoeë de graungd in boeëre ?(Moest jij hem nou zo vernederen ?)
Boik

Schréft da mor oep oewen boik!(Dat kan ge best vergeten.Daar komt niets van.)
Broeëd

Der mut broeëd oep de plaengk kaume. (Om eten te kunnen kopen moet er geld verdiend worden.)
Broojke

Zen broojke n is gebake.(Hij heeft zijn schaapjes op het droge.)
Bruloap
Dieën bruloap mut altaid gelaik éme.( Die geweldenaar moet altijd gelijk hebben.)
Daungdere

Z’is te loemp oem t’ élepe daungdere.(Ze is aartsdom.)
Diajarei [- - - ']


zie: kakerai
Diskeuse
Doar is gin diskeuse n auver.(Dat staat buiten kijf.)
Doar


Wee da me/we doar éme !(Kijk wie daar aankomt!) zie ook:gooje.
Doeëd

De doeëd ei d en oeërzoak.(Er zijn geen gevolgen zonder oorzaak.)
Doeëd

Leever doeëd as roeëd. (Liever doodgaan dan socialist worden.)
Doeke

‘k Loat menaige nimer in de doeke doong. (Ik laat me niet meer bedriegen.)
Doit

A doo d oek en doit in ’t zakske.(Hij doet er nog een schepje bij.)
Doong

Zau’ we (uit: zauwe+we) da na wél doong ? (Zouden we dat nou wel doen ?)
Doongofda

Ze doo d ofda [ovda'] s ze slopt. (Ze doet of ze slaapt.)
Droije

Zen zoak droit ni. (Zijn zaak floreert niet.)
E'lebauge
Da vulde/voelde zoeë/zoe mé j oe w élebauge.( Dat merk je wel !)
Élefeurelaik

Ge zee t er oit gelak en élefeurelaik. (Je bent zo bleek.)
E'lepe


Kan ek oe w élepe,medam ? (Wat had U gewenst, mevrouw?)
Flakbai

A woeën d eer flakbai. (Hij woont hier vlakbij.)
Foleekes
Gai mé j oe foleekes ! (Jij met je gekke ideeën !)
Frèèter


Zé d ega j oep oewe frèèter gevale ? (Ben je op je gezicht gevallen?)
Gaenze

Mokt da t de gaense wais ! (Maak dat je grootje wijs !)
Gat

‘k E'm gi motereke n in me gat.(Zo vlug kan ik dat niet doen.)
Gat

A loept al weike n achter me gat.(Hij laat me al wekenlang niet met rust.)
Gat
Gai déngt na toch ni da kik dieë poleteeker ze gat gon lake ?( Je denkt toch niet dat ik die politicus ga vleien?)
Gat

Joa,me gat, da zee de van eer.(Ja, dat had je gedacht !)
Gat


Ze was serjuis in uir gat gebeite.(Ze voelde zich erg beledigd.)
Gebeure

A woeën d eer eeverans in de gebeure.(Hij woont hier ergens in de buurt.)
Gèère

’t Is niks ! Gèère gedoan. (Zonder dank.Graag gedaan.)
Geimelte

‘k E'm me geimelte verbraend.(Ik heb mijn gehemelte/ verhemelte verbrand.)
Géld

Da’s géld da [daschélta] slopt. (Dat is geld dat geen rente opbrengt.)
Géldwolef
Dieë géldwolef zau ne frang in twije baite.(Hij is erg gierig.)
Gereef

Goo gereef lei d aungder en afdak. (Onder een bierbuikje schuilt vaak een krachtig sexapparaat.)
Goan


’t Go ni ch goo mé j em. (Hij is er slecht aan toe.)
Goan

Go g et ? Nei ‘t goa ni .( Gaat het ? Neen, ‘t gaat niet.)
Goesteeeng

‘k E'm zoevaul goesteeng as go t er lige.(Ik heb helemaal geen zin.)
Gooje
Ze gooje wa bine da s ze boite ni wile.(Kijk wie daar aankomt !) zie ook: doar
Graungd

Ge sto ni mé j oe twieë voote n oep de graungd.(Je bent onrealistisch.)
Ieëlegoar


Ze was ieëlegoar verboalemaungd. (Ze was helemaal verkommerd.)
Jan

Soaves groeëte Jan én smoreges klai keengd.(’s Avonds een grote mond, en ‘smorgens geen fut.)
Janmenkloeëte

Zég d is teige dieë janmenkloeëte da t em zen poeëte mut tois aawe.(Zeg eens tegen die kerel dat ie zijn handen moet in bedwang houden.)
Janmenvoote
Gaise janmenvoote ! (Jij rotkerel !)
Kaa

Z’ei d en kaa w oepgeschaerd.(Ze is verkouden geworden.)
Kakebroek

E'de wéral en kakebroek ?(Heb je weer in je broek gedaan ?)
Kakendaur


Aungs memoo go d al joare n oep ne kakendaur.( Oma gebruikt al jaren een nachtstoel/stilletje.)
Kakerai

‘k E'm en ieël weik de kakerai gad.(Ik heb een hele week buikloop /diarree gehad.) ook: schaiterai/diajarei
Kakstool

Zét dieë klaine toch in zene kakstool !(Zet dat kind toch in zen stoeltje !)
Kalot


A j ei d al joare n en kalot.(Hij heeft al jaren een pruik.)
Kat
Z’ei d uir kat gesteurd. (Ze heeft haar kat /niemand gestuurd.)
Kaungt


Zit de na wé roep oe loi kaungt? (Zit je nou weer te niksen ?)
Kazakdroije

A j ei d al twi kieëre zene kazak gedroid.( Hij is al tweemaal van mening/van politieke partij veranderd.)
Kazakendroijer

’t Is ne kazakendroijer.(Hij verandert vaak van mening/van politieke partij.)
Keekevlieës
Gai zé mor keekevlieës. (Jij telt niet mee.)
Keivendroager


‘k Was benoa keivendroager. (Ik was bijna dood.)
Kerjuis

Z’is ni kerjuis, mor ze wét gèère n ales.(ir. Ze is niet nieuwsgierig, maar ze is graag van alles op de hoogte.)
Kert

Ge mut uir kert aawe (Je moet streng zijn voor haar.)
Kin

Der was niks te bike.We kone n oep aungs kin klope.(Er was niet te eten. We moesten honger lijden.)
Klapeke
Ge mut aféntoo [avéntoo] w is e klapeke doong mé t de meingse. (Je moet van tijd tot tijd eens een praatje slaan met de mensen.)
Kloage


Ze klooge stieën én bieën (Ze klaagden steen en been)
Kloefkaper

Wa ne kloefkaper ! (Wat een oen !)
Koart
A was ieëmel van de koart.(Hij was buiten westen/of/ de kluts kwijt.)
Koereër

Ik wau w indertaid koereër were.(Ik wou toen coureur worden.)
Kofekoek

‘k E'm kofekoeke meigebrocht.(Ik heb gebakjes meegebracht)
Kop


E'd ega goates/goate n in oewe kop ? (Ben je vergeetachtig?)
Kop
‘k Kraig er kop noch stèèrt on. ( Ik begrijp er niets van.)
Kop


Der is gin oar oep mene kop da t doar on deingt. (Er is geen haar op mijn hoofd dat daar aan denkt.)
Kop

Der zit ek al eure mé j in mene kop.(Dat spookt al uren door mijn hoofd.)
Kop

Ge mut oewe kop ni j in oe schoone loate n ange.(Je moet de moed niet opgeven.)
Kop

Oepgepast! Kop in kas !(Opgelet!Bukken!)
Kope
Noa w aungs zén ’t er me j aute kope. (Na ons mag de wereld vergaan.)
Kroam


A zal et doong as ’t in ze kroam past. (Hij zal het doen als het voor hemzelf voordelig is.)
Kwafeur

’t Begon te geete n én men kwafeur wa al no de vontsjes. (’t Begon fel te regenen en mijn kapsel was al onherroepelijk verloren.)
Kwal
Da meings is en échte kwal.( Die vrouw is echt niet sympathiek.)
Lache


Lot me ni lache !( Meen je dat nou echt ?)
Leefde

Van de leefde n alieën kun de ni lèève. (Van de liefde alleen kan je niet leven.)
Leege

Van oeërezége n oeërde vaul leege.(Je moest niet alles geloven wat men zegt.)
Lige
Gole go me ni lige n éme ! (Jullie gaan me niet belazeren !)
Loeëp

Nen aungd mut zene loeëp éme.(Een hond moet af en toe vrij kunnen rondlopen.)
Loi

A’s leever loi j as meug.(Hij is liever lui dan moe.)
Luksepèèrd


Dee vraa van aa is e luksepèèrd.(Jouw vrouw kost een bom geld.)
Makrau

Wét ega wél da t em ne makrau[ - -' ] w is ? (Weet je wel dat ie een pooier is ? )
Meengder

Wa meengder go d oek wél zeiker ? (Kan het niet was rustiger ?)
Meingse

’t Zit aungder de meingse. (Het is een ware epidemie.)
Mélek [méłek]
‘k Was ieëmel van men mélek. ( Ik was geheel van mijn stuk gebracht.)
Middag


E' d ega j al geite ver oewe middag? (Heb je al gedineerd ?)
Mikraub
A’s gebeite duir de téjoatermikraub (Hij is gek op theater.)
Momeingt


Naa j /w is ’t de momeingt.(Nu is het het geschikte moment.)
Morege

E'd ega j al geite ver oewe morege ? (Heb je al ontbeten ?)
Motegad [motechat]
‘k Was meug van motegad én moteg van mugte.(Ik ben onwel geworden van vermoeidheid.)
Muzeek


Doar zit muzeek in ! (Dat klinkt veelbelovend!)
Naa

Naa gai én dan ike wér.(Nou is het jouw beurt en daarna zal ik eens wat zeggen.)
Noimasjeeng
Mai leef ei d e noimasjeeng>> E'n z’ei g et on mai loate zeeng.
Noogabole


Da s zee de van eer. Noogabole !(Dat had je maar gedacht! Niks daarvan !)

(Ba deis gezégde mut de mé j oewen doim én oewen waisveenger van oe réchteraend e raungdeke moake n én en droijende beweigeeng moake raungd oewe nuis.)


Oan


‘k Was er benoa w oan. (Ik was bijna dood.)
Oanstoan


Sto ge d oen i j oan, go t dan oep en aender. (Als je niet tevreden bent, ga dan ergens anders.)
Oas



Ge mut oe w oas weiroale ! (Je mag je niet laten doen !)
Oavend


Wa d é d ega j geite ver oewe n oavend ?( Heb je gegeten voor je avondmaal?)
Oeëge


‘K ém gin oeëge n oep me gat.(Ik kan niet alles zien.)
Oeëge


‘K ém toch oek oeëge n in mene kop.( Ik heb dat ook wel gemerkt.)
Oeëre


Da d oeër de mai ni s zége ! (Dat heb ik niet beweerd.)
Oeëre


Ge kun d oep oe twi j oeëre sloape. (Je mag gerust zijn.)
Oeëre


Ge zé nog ni droeëg achter oe w oeëre.(Je bent nog veel te jong.)
Oeëre


Me zeuntsje frèt d’oeëre van mene kop.(Mijn zoontje kan nogal eten !)
Oemzéges


‘K ém oemzéges niks kune doong.(Ik heb nauwelijks iets kunnen doen.)
Oepvera(e)nd


Da kon d’oepvera(e)nd weite.(Dat kon je op voorhand/van tevoren weten.)
Oitange


Gang e d oit ! ( Je doet erg vervelend !)
Oitlég


Z’ei f ver ales nen oitlég.(Ze heeft voor alles een verklaring.)
Oitschaite


Z’éme n aungs oitgescheite ver rote vis/of/ ver ‘t rot van de stroat.( Ze hebben ons een boel vreselijke verwijten gemaakt.)
Oitscheete


Schit oewe frak mor oit ! (Doe je jas maar uit!)
Oitzeeke


Gemut wa geduld éme. Da s zal wél oitzeeke.(Heb wat geduld. Die ziekte gaat vanzelf wel over.)
Ongkroid


Och, ongkroid vergoa ni. (Ach, onkruid vergaat niet.)
Oorenbool


’t Is der nen oorenbool. (Het is daar een zedenloos gezelschap.)
Oveneer


W’éme ne neeve n oveneer.(Wij hebben een nieuwe tuinman.)
Paip


Ge mut mieër oit oe paip kaume!(Je moet je meer doen gelden!)
Pake


Ba mai zau da ni pake. (Ik trap daar niet in.)
Paljaske


Wét de wa da gai zé ?>> e paljaske !(Weet je wat jij bent ? Een snoeshaan/hansworst !)
Peengsterke


zie: biberkaske
Pèèrd


A zit rap oep ze pèèrd.(Hij is vlug kwaad.)
Pèèrde


A wéd t oep twieë pèèrde. ( Hij wed op twee paarden.)
Pei


We zule n em is en pei stauve.(We zullen hem eens een poets bakken.)
Pîpérdu


zie: verlaurebroeëd
Piston[- -']


Dieë mut ne gooje piston gadé me.( Die moet wel een goede kruiwagen/aanbeveling gehad hebben.)
Pistoneire


A weer gepistoneird.(Hij werd aanbevolen.)
Plate


Ge mut ni s zoe de plate speile.(Je moet niet doen of je van niets weet.)
Platjoongk


Da platjoongk lei d ieël den dag te blèète.(Die boreling ligt de hele dag te huilen.)
Poart


A j ei s ze poart wél gad !( Hij heeft zijn deel wel gehad!)
Poeët


A stékt gine poeët oit. (Hij doet absoluut niets.)
Poong


Ieëst de poong én dan de marsjandees/(Eerst het geld/de poen en dan de koopwaar.Boter bij de vis.)
Pot


Ge kunt de pot oep.( Loop naar de pomp.)
Pot


Z’is zoe doeëf as ne pot (Ze is potdoof/stokdoof.)
Probeire


Probeire go mei.(Je kan altijd eens proberen.)
Prosése


’t Was ieën groeëte zate prosése.( Iedereen was dronken.)
Saize


Da t em dan de saize n oep toafel lei. (Dat ie dan de centen op tafel legt.)
Schaiterai

zie: kakerai
Schaidsbiter


De schaidsbiter ei t drai kieëre n en rooj koart gegeive. (De scheidsrechter/arbiter heeft driemaal een rode kaart gegeven.) (ook:schaidsréchter/arbiter)
Schaidsréchter


zie: schaidsbiter/arbiter
Scharmeengkel


Zen vraa w is e moager scharmeengkel.( Zijn vrouw is een mager scharminkel.)
Schraive


Woar gon we da schraive ? (Wie had dat gedacht ?)
Schreif


Ge zé lilek auver de schreif gegoan.(Jij hebt schromelijk overdreven.)
Seingte


Ze spélt schoeë weir mé main seingte.( Ze profiteert van mijn geld.)
Simpel


Zoe simpel is’t ! (Zo eenvoudig is het !)
Sjaawele


Z’émé den ieële morege/moregend wér ston sjaawele.(Ze hebben de hele morgen weer staan kletsen.)
Sjaawelér


De Zjéf, da’s ne sjaawelér !Dieë kan gine segaungd zene tuit aawe ! (Jef is me nogal en babbelaar. Die kan geen seconde zijn mond houden!)
Sjineis


We gon no de sjineis.(We gaan naar een Chinees restaurant.)
Sjineiseneengk


Ge mut dee tieëkeneeng in de sjineiseneengk zéte.(Je moet die tekening met Oostindische inkt afwerken.)
Smool


A trok nogal ne smool (Hij trok nogal een gezicht.)
Snaije


‘k Kan menaige ni j in twije snaije.(Ik kan geen twee dingen tegelijk doen.)
Snape


‘K snap er de bale van. (Ik begrijp er geen jota van.)
Sneus


Da f veingster sto wa sneus.(Dat raam staat lichtjes scheef.)
Sose


Pas oep, der komt ne sose n af. (Pas op, daar komt een agent aan.)
Spireeng


Zai j is ne zjendaerem van e waif én uir veingtsje n is ne moagere spireeng. ( Zij is een echte kenau en hij is graatmager.)
Stadois


Doar zule z’oep ’t stadois ni waker van lige.(Daar zullen de autoriteiten zich geen zorgen over maken.)
Staerefois


Da s zén koste n oep ’t staerefois.(Dat zijn nutteloze uitgaven.)
Stang


A begost aungs oep stang te joage.(Hij begon ons te jennen.)
Steele


A j ad twélef steele n én daerteeng ongeluke.(Hij kon niets goed.)
Stoat


Ge kunt er gine stoat oep moake.(Je kan er niet op rekenen.)
Taend


Der kun d’oewen olen taend mé vule. (Dat is maar een karige maaltijd.)
Taloeër


A j is ni j in zen taloeër. (Hij heeft geen eetlust.) °Fr. Il n’est pas dans son assiette.
Taure


’t Veel récht oep zenen taure. (Het viel recht op zijn hoofd.)
Teraera [- - '-]


Joa, teraera [- - '-] da s zee de van eer !(Ja, dat had je maar gedacht !)
Téte


Géft dieën téte ze vét na mor! (Geeft die idioot er maar van langs !)
Toeën


Da d angt van den toeën af weroep da ge da zégt. (Dat hangt van de toon/stembuiging af waarmee je dat zegt.)
Toore


A was kompleit auver zen toore van kolèère.( Hij was helemaal buiten zichzelf van woede.)
Tuit


‘k Zén oewe groeëten tuit bui.(Ik ben je grote mond beu.)
Vais


A zau ze beiter is goo nor uir vais geive. (Hij zou ze beter eens flink uitkafferen.)
Veenger


Stékt oewe nate veenger mor in de lucht! ( Probeer maar uit te vissen hoe de vork in de steel zit !)
Vèère


Ze zule wél achter zen vèère zite.( Ze zullen hem wel aanporren.)
Verapsake


Wa d is er eer zoewal te verapsake ? (Wat is er hier zoal te verkrijgen?)
Verdeene


Da f verdeengt ni slécht. (Dat is goed betaald.)
Verlaurebroeëd


Zal ek vanoavend verlaurebroeëd kleirmoake ?(Zal ik vanavond wentelteefjes klaarmaken ?)(ook: verlaurekost/bakersverdreet/pîpérdu ° Fr.pain perdu)
Verlaurekost


Alei, géft dieë verlaurekost oekmor e peengtsje !(Ach ja, geef die sukkelaar/nietsnut ook maar en biertje.)
Verlaurekost


zie: verlaurebroeëd
Veroitgang


De veroitgang is ni teige t’ aawe. (De vooruitgang is niet te stoppen.)
Véteeng


‘k Zal em is en gooj véteeng geive.(Ik zal hem eens flink onder handen nemen.)
Veure


‘K ém al vuir ieëter veure gestoan.(Ik heb al erger dingen meegemaakt.)
Vleege


‘K kan ni f vleege, zene.(Zo vlug kan ik dat niet gedaan krijgen.)
Volege


Naa kan’k nimer volege.(Nou begrijp ik het niet meer.)
Voote


A kan nimer oit de voote. (Hij is erg ziek .)
Voote


Z’ei farem nor uir voote gekreige. (Ze heeft een flinke uitbrander gekregen.)
Vreeze


’t Vreest da ’t krokt. (Het vriest fel.)
Waereke


Van waereke wer de ni raik. (Van werken wordt men niet rijk.)
Wai


Wai zén er oek nog, zene !(Heb je ons niet vergeten ?)
Waismoake


‘K ém me da loate waismoake(Ik heb me dat laten vertellen.)
Waurd


’t Is mor e waurd. (Je hoeft het slechts te vragen.)
Weite


Oo kun d egai da na weite ? (Hoe kan jij dat nou weten ?)
Wiltsjeszoiger


’t Is ne gepatenteirde wiltsjeszoiger.(Hij teert op andermans succes.)
Woar


’t Is ni woar, ei !(Dat kan toch niet waar zijn !)
Woarauver


Woarauver/werauver é d’et ? (Waar heb je het over ?)
Woater


‘K Veul e’ d on me woater.( Ik word het al gewaar.ik begin het al te vermoeden.)
Zakevuler


Ni j ale poleteekers zén zakevulers.( Niet alle politici zijn slechts op geld uit.)
Zat


W’éme nog taid zat.(We hebben nog al de tijd.)
Zége


A zal oek is eet zége ! (Hij zegt me daar wat !)
Zieëver


Da’s dike flaawe zieëver.(Dat is larie en apekool.)
Zjoak


’T is zjoak. (Het is stuk.)
Zoag


Ség, gai kunt nogal en zoag soane, zene !(Zeg, jij kan nogal zeuren!)
Zoipschoit


Uire veingt is en échte zoipschoit. (Haar echtgenoot is een verstokte dronkaard.)
Zot


’t Is te zot oem los te loeëpe. ( Dat is al te gek!)
Zot


Ge zé ch goo s zot gai ! (Jij bent helemaal gek !)
Zote


Vaul belauve n én waineg geive doo t de zote n in vruigde leive. (Veel beloven en weinig geven doet de gekken in vreugde leven.) “leive” om der wille van het rijm; anders “lèève” !)
Zuingde


Wa d is zuingde ?>>Bauter on oe gat smèère n én droeëgenbroeëd frèète.(Wat is zonde ? >>Boter aan je gat smeren en droog brood eten.)
Zwaige


Ge wét da kik kan zwaige.(Je weet dat ik niets verder vertel.)

050: Neeve Leengk

A ge ni wét oo w er on te begine, begint dan eer:

http://www.antwerpen.startpagina.nl/


De rést van de leengks veeng d'aungder 't arsjeef 008 van mèèrt 2006.

zondag, november 12, 2006

049: 't Sjeengtsjangsplain


Poesjenélespél in zeive bédlaive n én twélef schefkes

‘t Sjeengtsjangsplein éme z’e joar of vaif geleije n ieëlemoal in e neef klieëke gestauke. Ze wauwe de beurt wa néter moake. Da was ne kadau on ’t Stad van de goevérneër ----- Paulus den Boskabauter ver de vreengde. Da grapke n ei mor éfkes on de proveengse --–verschit ni—-2.500.000 uirau gekost. Mut er gi zaend zén? Ze wauwe n alieën mor ’t béste materjoal gebroike , want – da mag gezei were – un plan was oem van ’t Sjeengtsjangsplain oepterneeft e schoeë plain te moake woar da t de meingse mekoar koste n ontmoote. Ieël vaul sinjaure zeije da s z’oep ‘t stadois na kompleit zot gewere woare. Mor ’t was amel bauter on de galeg. As de mane van ’t Schoeë Verdeep eet in une kop éme, dan éme ze’t ni j in un gat !
De klain blaa kasaikes zén al benoa w amel kapotgereije. De kloefkapers ade n er ni j on gedocht da t de kroame van de mart vaul te zwoar zauwe zén ver dee luksekasaikes. Naa zén ze van plan neef én gruter kasaije te gon lége. Da s zal wéral en slordege 500.000 uirau gon koste ! De klain kasaikes gon ze dan wél eeverans aenders gebroike ( én a ge da ni geloeëft dan moake w oe wél wa d aenders wais!).
Da’s nog ni j ales: e joar noada s ze ’t neef ’t Sjeentsjangsplain ade n inguldegd zoage ze da t de boemekes gin ieën van alemoal wertel geschaute n ade. No ’t schént was d’afwoatereeng slécht gereigeld. Gelukeg weer da d achteraf gefikst want doar was nog garâtee j oep. Mor toch ei t da ch grapeke wéral 180.000 uirau gekost.
We zén nog ni j on ’t eingd van de mizeire: aungder ’t plain ei ’t Stad oep aige koste n en lukse parkeeng oangelei noada ze ‘k weit ni j oe laengk éme mute wachte oem en baaverguneeng on den oak te sloage. Dee parkeeng bréng d uir géld ni j oep. Achter ’t plain ade z’e klai paerekske n oangelei volgepoeët mé stroike n én strekskes. Mor da paerekske was en idéjoal pletske ver drugsversloafde n én ale saurte gemieën volek. Twieë joar geleije weere de boskes wéggekapt én eme z’er en aupe plantsje van gemokt woar da t de keengdere kune speile.Oeërsproongkelek ade z’e geloaze keungstwaerek (Funhouse for Children) van den Ameirekoan “Dan Graham” oep ’t Sjeengtsjangsplain gezét. Da was oek al ni s zoe goojekoeëp: zoe mor éfkes 260.288 uirau. Ge kun d al groije wa s ze doar éme mé mute doong. Zjust! Da d’éme ze veroisd no ’t Midelaimmuzeijem. In de plets kwam dan den élekoptermeings van “Panamarenko” oep nen ieëlen oeëge sokel ( wervuir zau da noeëdeg zén ?).
We zén nog ni j on de neef petatsjes ! Den oitboater van de spleengterneef twaléte ( Toilet Team (toch sjik a ge da zoe in ’t Engels zégt)) zag et oek nimer zite want ’t spul bracht ginen bal oep. Wee go ’t er na betoale n oem te muige pise n a g’et (noa ’t dreengke van e fris peengtsje) verneetstieëndoeëd kunt doong in ieën van de kafeikes raungd ’t Sjeengtsjangsplain ? ’t Rézultoat is da t den oitboater mé ’t Stad in de kleengtsj lei. D’avekoate zule der ni j oem truire. De kloo w is da ’t Stad naa ba maniféstoases oep ’t plain twalétenoepwiltsjes mut ineure.
’t Plain must wér lèève n in de braawerai brénge mé stads- én beurtfieëste. Mor da’s nen drol van Joanus gewere. Ze zauwe zélefs ne plainanimoater éme wile n ineure. Mor neemand geeng akaurd oem dieë zen prei te betoale.
Van nen Aentwaerepese vodevil gesprauke ! Wa t deingt de ? Is dee klucht na j afgeloeëpe of gon w’aungsaige vaerder belachelek moake ?

zaterdag, november 11, 2006

048:De Groeëte Gust ei t de gieëst gegeive



Ieërgistere (de neigende novémber van ’t joar 2006(twieëdeuzendénzés))-- raungd élef eure soaves-- oeërde we da t de Groeëte Gust –de draivende kroan van de Katendaikdok van zene sus gevale was.
De masjinist van de Groeëte Gust zat nog in zen kabin én mankeirde gi schrameke. De kapitain van de sleipboat doikelde n in ’t woater. Dieë was aungderkoold én must no ’t gastes gebrocht were.
De Groeëte Gust must in oepdracht van ‘t Gemieëntelek Oavebedraif de duire van de Katendaikslois eroit neime ver en algemieën noazicht. ‘k Vroag menaige n af oo da s ze da naa gon barlike.
Oep ’t momeingt da t de Groeëte Gust kopekenaungder geeng, was em ni on’t waerek. Ze deingke da ’t sistèèm da must vuirkaume da t em oemvaer zau vale (antikaentelsistèèm) ni marsjeirde. Ieël woarschainlek ei t de Groeëte Gust zene lésten oasem oitgebloaze. Ze kune n em naa wél ba ’t audaizer gooje.
Da s zal en ieël dzjob were n oem de Groeëte Gust oit de dok te tréke. Worschainlek zule ze de sukelér ieëst in stuke mute zoage, want woar gon z’en kroan veengde dee de Gust kan oepéfe ?
Aigelek ad de Groeëte Gust noa mieër as féfteg joar traawen deengst al laengk mé péns-joon kune goan. Mor ge wét oo da t da goa: aa karaméle weite dikwels ni f van oepaawe.
Groeëte Gust—’t momumeingt van de Katendaikdok --éme z’in “Schiedam” [scheedam] gebaud in 1950 (neigeteengaungderdféfteg). A weigt mor éfkes 150 (aungderdféfteg) ton. In dieën taid koste n em oem én ba de fieërteg miljoong Bélgise fraeng.
Da t doo mé deingke n on ne aendere Groeëte Gust, den beroemde gorila van de Zjolezjee. Dieë n is worschainlek van strés én verdreet no d’ieëwege jachtvélde vertroke, noada t em joarelaengk onschuldeg én zaungder verem van prosés oepgeslaute weer. ‘k Zeeng em der nog zite in ze vaul te klai kotsje terwail em ze spausel eedere kieër wér oepterneeft in zen kas sloog. On zen tristeg’ oeëge kon de zeeng da t em droeëmde van ’t oorwaud in Afrika.