Aentwaereps

vrijdag, februari 23, 2007

082:Oitbraideeng van de Zolezjee



Volegende weik begine z’in de Zolezjee mé t den afbroak van nen oeëp oize in d’Oemegaengkstrot .De verbaije joare n éme ze dee j ieën ver ieën mé f vaul moojte n én nen oeëp poong kune n oepkoeëpe. Oep ieën noa , wer da t de bewoeënster ni f van plan is te veroize ! Meschin zal ‘t wél zoe vaer kaume da t er zal mute ontaigend were.
De Zolozjee zal teeng perseingt gruter were n én oep dee maneer zal er de volegende joare mieër plets kaume ver de grutste kastaers zowas d’aulefaente, de zjirafe, d’okapis én de lieëwe. D’oanweengst zal zoemor éfkes aungderalef éktaere groeët zén. Zoe groeët as drai voetbalplaine. Da wer d e grapeke van zeiker daerteg miljoong uirau oem der en noagemokt' afrikoanse savana van te moake.
Den dirékteër “Rudy Van Eysendeyk” [rudi van aizendaik] ei belaufd da s z’unen taid zule neime n oem al dee j oize af te breike. Ze gon da stieën ver stieën doong zaungder te vaul lawait te moake mé masjeene n oem zoe waineg muigelek de bezeukers , de beurtbewoeëners én de deere te stoeëre. Ge zee da t da zoe w oek muigelek is ! Mor ge wét as ’t alieën mor ver meingse n is dan kom et er ni s zoe w oep oan.
Volegend sézoong begine ze mé d’okapis, de zjirafe, de vratezwaine én de roeëfvaugels wa mieër roimte te geive. De deere zule ni mieër in kaute zite mor in wa t den arsjitékt “deerewoeëneenge” noemt. Ge zee dieë kan et oek wér al goo w oitlége. Mé j e poar schoeën waurde n eer én doar er tuse geflaenst deingt em d’ Aentwaerpenére ver de zot te kune n aawe. We zule wél zeeng zei t den bleengde n én a zéte zenen bril oep.

’t Beurtkomitei De Ploog volegt de plane van de Zolozjee nateurlek van dichtenbai. Ze vrieëze da t er wér zoe nen bleengde meur zal neirgepoeët were gelak in de Ploogstrot. Den arsjitéktenburau “Robbrecht én Daem” [robrécht én doam] dieë da waerekske worschainlek zal muige n oitveure n ei t er al on gedocht. Ze zauwe ne kréateeve meur ( joa zoe kleengt da nateurlek al wa beiter) wile métse mé j inamekes én loorgotsjes, werduir da ch g’al e vuirsmokske zau kraige van wa t er achter zit.


Oo da t da t er amel zal oitzeeng bine n e joar of teeng da kune w’alieën mor veraungderstéle. Der zén er naa w al dee zége da t dee j inamekes al ieël rap pisantsjes zule were, zoe da t er langs weirskaente teige da mureke zal gepist were.





Leengk:

http://www.zooantwerpen.be/nl/park/fs_park.asp?NewsID=1009&ID=100

maandag, februari 19, 2007

081:Den Aentwaerepse Karnaval





Den Aentwaerepse Karnaval Is Oep ’t Staereve Noa Doeëd !



Preengs Pjèèr den Ieëste, dieë vuirege zoaterdag de sluitel van ’t Stad kreig, is er ’t art van in. ’t Stad ei Kaizer Zjaki Moonen loate weite da t d’achtensésteg proalwoages van ‘t Aentwaereps Karnaval én Folklaure Komitait oep ’t stroat zule gesmeite were. Want de loeëds van d’Hérbouvillekoi ,wer as de woages momenteil stoan, zal afgebrauke were.
Pjèèr Messiant, ne gepénsjoneirde stéleengbauwer, zei d in zene spitsj as ’t zoeë varder go, da we dan den Aentwaerepse Karnaval wél oep aungzen boik kune schraive. A ge da f vergelékt mé t de Karnaval van “Olsjt” dan zén wai mor klain beer.


Eeder joar oepternift vroagt Moonen mieër stuin ver den Aentwaerepse Karnaval.” Ik aup mor” : zei ’t em "da’k deis joar ni de léste preengskarnaval mut vuirstéle." D’Aentwaerpenére zén aenders plezaenterike mor van Karnaval bake ze ni f vaul. Al veer joar achterieën is er gine Stoot dér Stoote ni mieër oemda t er gin spaungsers gevaungde were n én oemda ’t Stad ni mé seingte n auver de brug komt.

Z’éme nog noeët gin subseedes gekreige . Wél ne kieër en reikeneeng van € 11.000 ver ’t oepkese van de stroate noa ’t oitgon van de Stoot der Stoote .


“Alei, zwaenst na ni j ei ! Da kune wai j oemes ni betoale” : zei Moonen ! Mor da’s ’t eingd van aungs mizeire nog ni ! Na zén dee peepaus van plan de loeëds wer aungs proalwoages in ston, teige de kest te gooje oemda ze “D’Hérbouvillekoi “gon éroanlége. Ge mut weite da wai de grutste verzoameleeng proalwoages éme van ieël Uiraupa ! Woar mute wai na der mé no too ?



We zule in’t béste geval en dieël van aungs verzoameleeng meschin eeverans aenders kune n aungderbreinge mor de rést zal dan mute verkocht were.
De scheipe, Gee Lauwers ,wau verloeëpeg niks kwait. A zal zeeng wa t em kan doong :zei t em . Woar éme we da nog is goeërd ? A dei s zene parapleu j aupe n én zei: “Da s zal amel wél besprauke were mé t den Burgemieëster én ‘t Scheipekoleizje.”
Doar mute we ’t dan verloeëpeg mé doong !
Mor zégt na zélef: ’t zau toch zuingde zén as en stad gelak Aentwaerepe n uir karnavalproalwoages zau loate verkoeëpe !
D’ajoine van “Olsjt” lache n unaige en bruik as ze da d oeëre !


As g’eet mieër wilt weite n auver Karnaval in ieël de wèèreld (baleve n Aentwaerepe dus )

zondag, februari 18, 2007

080:La Esterella.



LA ESTERELLA
Den Aentwaerepse Nachtegoal






“La Esterella” ---- da’s uiren artistenoam . Ver den burgerleke staend ieët z'aigelek Esther Lambrechts . Ze weer gebaure n oep de 7de mai van ’t joar 1919. Ge zee da’s al en tadsje geleije, ei !
Ieëst waerekte z’as noisterke in Aentwaerepe én geeng z’eeder weekeingd mé j uir moeke no de zangwédstraide van den “Ancienne Belgique” lestere. Oep ne goojen kieër probeirde z’et zélef oek is . Den twide kieër da ze meidei geeng ze tot in de final én won z'aungderdféfteg frang. Da was in dieën taid ver e joongk maske al ieël wa !
Aungs” Esterella” was e knap joongdeengk én ’t kon nateurlek ni mise da t er ieël wa f veingte n en oeëgske n oep uir ade. Zoe was er oek ne Rusise n imigraent “Schliemovitz”---- nen éks-akroboat ---- dieë n en boeëntsje ver uir ad. A spélde de plate n én zei da ’t em ieël gèère n uiren imprésaarejau wau were. ’t Weer de leefde van uir lèève ! Wa d ode na gedocht ! Ze traude n én a leet uir zanglése volege ba j en jaudse zangeres. "La Esterella "zei s zélef da d uiren échtgenaut van uir en vedét gemokt ei. Ai reigelde n ales ver uir. Ai lieërde uir oo da s z’uiraige must sjmeengke , oo da s z’oep de sèèn must gon stoan én wa f ver klieëre da s ze dan must oantréke.
In den Twide Wèèreldaurlog must ze van den Dets in Detsland gon zeenge mor ze probeirde zovaul muigelek deron t’ontsnape. Noa den aurlog geeng z’oep toernei in nen bool Uiropeise laende én weer de Bélgise “Zarah Leander” genoemd. Ze was de populèèrste zangerés van aungs landsje gewere.
En tadsje woeënde z’in Groeët Bretanje woar da s ze zoong in schauburge n én badpletse n ver den “BBC”.
La Esterella zoong in wél 10 verschilende toale n én ad doar absoleut gin moojte mé. Oep ne nikénnegaa w ad z’al dee leekes oep uire répértwaer gezét..
In 1953 kreig z’e ploatekontrakt ba “Philips”. Ze zoong toongs (in ’t Schoeëvloms ; oek A(lgemieën) N(eiderlands ) genoemd ) de leekes dee w’amel kéne van uir: "Voor een kusje van Jou" , "Alle Moeders , "Ave Maria" , "Arrivederci Roma" , "Het lied van Lima" , "Steeds denk ik aan jou" ,

én nateurlek

"Oh ! Lieve Vrouwe Toren"



Mor ‘t was ni j amel roeëzeguir én moaneschain in uir lèève. Z’ad en miskroam én kreig gin keengdere ni mieër. Da mut ieël ard gewést zén ver uir. Derbai weer in 1959 uire man serjuis zeek. In 1962 was’t zoe vaer. Ze bleif alieën achter. Da d is ard oangekaume. Zoe w ard da s ze stopte mé s zeenge. Ze geeng waereke n as sékretarés. In 1970 vaungd ze ne neeve lèèvesgezél én ze traude ver den twide kieër .Teeng joar loater steeref oek deize man én was ze wér alieën mé j uir verdreet.
Mor in 1983 begost z’on uire “comeback”. Ze zoong trug ver den ieëste kieër noa zoevaul joare. ’t Was mé “Ol’Man River” da s z’ oepternift oit uir schulep kwam. Da ch gebuirde n in de steudejau van den BRT ver Radejau 2. Ze kreig en stoand’ovoase én der was ze zoe gelukeg mé! Ze was trug vertroke. Ze kreig er wér goesteeng in .
In 1984 kreig ze dan oek en ieëretieëke van de Minister van Kulteur én en ieëremadole van ’t Stad.
E poar joar geleije stoong uire noam én uir portrét in al de gazéte noada s z’ad gezoonge ver de Luivese studeingte. Oep ’t léste n ade z’amel keekevlieës én zoate soemege te bleite van émause. Zoe schoeën ad ze gezoonge. “Ge zee,” zei d aungs Esterella,” Gooje muzeek da pakt oe, da d ei niks mé j auwerdoem te moake.”

Sureft oek is nor http://www.laesterella.be/ a ge nog wa mieër auver uir zau wile weite.

woensdag, februari 14, 2007

079: Seengt Valentain








In Frankrek , in ’t départemeingt ” Indre” in de streik genoemd “Centre Val de Loire” lei g et derepke “Saint Valentin”, zoe genoemd no de patroeënailege van de verleefde kopeltjes..
Eeder joar teige de vieërteengde feibrewoare wert er doar fieëst geveerd. ’t Is mor e klain derepke van amper en 300 inwoeëners woar da t dan kopeltjes van auver ieël de wèèreld no too kaume ver e fieëstelek weekeingd.






Weroem da na zjust de vieërteengde feibrewoare ’t fieëst van de verleefde kopeltsjes gewere n is da wét neemand zjust. Woar komt da fieëst aigelek vandoan ? Den ieëne zei da t da d is oemda raungd dieën taid de vaugeltjes un nésjes begine te bauwe. Den aendere zei t dan wér da d et no ne pastoeër genoemd weer dieë de beveile van de kaizer ( Claudius II) negeirde én joonge maskes mé soldoate leet trauwe in ’t gaim. Ongetraude soldoate zauwe beiter soldoate gewést zén.


En ieëste veroltsje is ’t volgende:



Da ch gebuirde laengk geleije in ’t joar 270. Der was ne joonge Romain dieë beslaute n ad zenaige tot et kristendoem te bekieëre. De Romaine woare der ni mé j akaurd ; a weer gemarteld én ze kapte zene kop eraf. Mor vuir da t da kon gebuire schreif em nog gaa w en brifke no de dochter van den dirékteër van ‘t gevang. A j ad noamelek al en tadsje n en groeëte boeën ver uir. Da brifke was aungdertieëkend mé s zene noam “Valentin”

En twide veroltsje zégt dan wér wa d aenders:


’t Zau ne Fraense groaf gewést zen dieën in’t begin van de véfteengd’ ieëw duir d’Eingelse gevange genaume weer én oepgeslaute in den “Tower of London” . Dieë zau no zen vraa leefdesbreeve geschreive n éme dee j em “valentines” noemde.






Karmeleetekaerek
(Mainz)


En darde veroltsje go d auver de Romainse godin “Juno” :


Da was de kuinegin van al de gaude n én godine. Dee gaf vaul fieësjes én oep de vieërteengde feibrewoare gaf z’uir grutste fieëst. Al de Romainse joonge gaste n én al de joonge maskes weere der oep oitgenoeëdegd. Oep da fieëst weer er lotsjentrék gedoan oem te zeeng wéleke joonge da t er mé wélek maske n oep stap mocht goan. Dernoa was er e groeët vruchtboradsfieëst in de grote werin da “Romulus” én” Remus” groeëtgebrocht woare duir en wolvin.


dinsdag, februari 06, 2007

078: Jan Zaungder Vrieës





Vuir d’achtteengd’ ieëw weere n er ver de keengdere n alieën mor schaulboekskes geschreive. Boeke ver keengdere kwoame vaul loater. D’ieëste boekskes geenge n alieën mor auver braeve joonges én maskes. Mor dan begoste soemege schraivers veroale te vertéle n auver duigenite n én spitsvile. ‘k Mut oe ni f vertéle da t dee boekskes ieël wa mieër suksés ade ba de keengdere. In Oland verscheine de boeke n auver “Dik Trom” en “Pietje Bell”. Ba j aungs weer in 1910 “Jan Zonder Vrees” van den Aentwaerepenér “Constant de Kinder” oitgegeive. Da’s ieërder et veroal van nen échte n Aentwaerepse pagader, ieëne dieë groeët én strois was én doarvan gi misbroik mokte, mor inteigendieël oepkwam ver de zwakeleenge. Da boek ad en énorem suksés én weer teengtale kieëre oepterneeft gedrukt én érwaerekt.
Ik zal eer naa ’t begin van ‘t veroal in ’t Aentwaereps vertéle:



JAN ZAUNGDER VRIEËS


't Krabestretsje

Indertaid, toongs da Jan Zaungder Vrieës auver Vloandere n én Boergondeje regeirde, woeënde n er in ’t Krabestretsje in Aentwaerepe, en aud wéfke (dee ze Mooder Neiltsje noemde) me j uire klainzuing Jan. In wéleke numerau da t da was, da kan ek ni s zége oemda t da d eske meschin al draijaungderd joar geleije n afgebrauke is gewere én oemda t er indertaid gin numeraus geschilderd weere n oep d’oize.
De Jan was ne keirel van en gooj achtteeng joar én eederieën kénde n ém as de grutste spitsvil dieë n er in Aentwaerepe raungdleep.
Oemda d indertaid alieën de pastoeërs, de meingse van oadel én de raike poeërters koste leize n én schraive, was aungze Jan al eive n ongeléterd as de rést van de waerekmanskeengdere . Da kon em aigelek geen barst schieële want a zag er ieëmel ’t nut ni f van in. Da wilt ni s zége dat em ne loemperik was ! Inteigendieël: a j ad ieël wa d in ze kabosjke n én a j ad e poar gooj aende on ze laif. De Jan was zeiker én vast de plezaentste gast bine de stadmeure van Aentwaerepe. A was dan oek kop én nék gruter dan de grutste van zen kameroade. A was zoe staerek as nen os én a kon ne boor van ze pèèrd klope.De beure noemde n em “ Staereke Jan ” dieë van niks of neemand bang was. Zen vreengde dee j al is ode n oeëre klape n auver d’éldedoade van den artog van Boergondeje, dieë loater ieël Frankrek in veur én vlam zau zéte, noemde n em altaid “Jan Zaungder Vrieës”. Dieë noam ad em wél verdeengd want gelak de zuing van Filips de Staute, vrieësde n em niks of neemand. Zélefs den Deuvel ni!
Ze grutmooder, en aud peizeg wéfke, ad e visweengkeltsje. Ieël ’t joar duir eeng er , as oitangbord, ne schol bauve de duir. Dieë was zoe w oitgedroeëgd én zoe toi da t de nategad of de droeëgte , d’ ite of de kaa w er gine vat nimer oep ade. Mooder Neiltsje n ad de klandeeze van ieël de beurt én verdeengde zoeë w uir kosje, ’t geld oem d’eur van ’t weengkeltje te betoale n én nog wa d auver ’t aawe oem van te lèève.
De Jan zag ze grutmooderke doeëdgèère. Zai was oek d’ieënege dee nog wa d on em te zége n ad. As ’t gebuirde --- én da ch gebuirde nogal dikels--- da t de Jan mé s zen kameroade duir un kwoijoongesstreike , ieël de beurt auveroeëp zéte, dan kwam Mooder Neiltsje boite n oasem én mé f vaul geroep én geschrieëw der oep af. De Jan leet zenaige dan doong zaungder te réklameire. A bukte zenaige zélfs oem Mooder Neiltsje n on zen oeëre te loate tréke. Zoe geenge ze dan nor ois én soems gebuirde n et da Jan --- as em zag da s ze boiten oasem was – uir gelak e plemeke n aungder zene n aerem pakte n én uir zoeë nor ois droog terwail da s zai vaerder on zen oeëre bleif tréke. Neemand zau w et dan gewoagd éme n oem doar mé te lache want aenders zauwe ze de volgenden dag wél wa mote gekreige n éme.
De Jan was ne wildenbras gelak da t er gin twieë raungdleepe, mor toch ad em oek zen gooj kaente.A j ad ne graungdegen ieëkel on achterbakse luigenére én a kon et ni f verdroage da t er eemand onrécht oangedoan weer. In zoe w e geval kaus em altaid partai ver de zwakste zaungder da t em reikeneeng eeld mé t de staend of ’t oantal van de teigestreivers. Ai won altaid want de nateur ad em e farem pak forsbole meigegeive.
Zoeë was Jan Zaungder Vrieës, de klainzuing van Mooder Neiltsje n oit et Krabestretsje, wer da we naa d’oaventeure van zule vertéle.
Al ieël dikwels ad Mooder Neiltsje n uire klainzuing oangeroije n oem ne steel te lieëre…Mieëster “Asselberg” [aselbaereg] , den bieënauwer oit de Poempstrot, én Jan de Laet [deloat], den baker oit d’Oeëgstrot, ade n ieël gèère dieë stroize gast in unen deengst genaume, mor van gereigeld waereke n én veral van aungder aendermans beveile te stoan, doar wau w aungze Jan ni f van weite.
“Neije, bomake, zei j em eedere kieër, bléft mé mieëster Asselberg [aselbaereg] én mieëster de Laet [deloat] oit me vèèrwoater. ’t Knéchtsje speile da kan ek ni ! Ik zén alted vrai gewést én ik wil da blaive ! Zoe joarelaengk , van smoregesvreug tot soavesloat gelak en litanee te mute n oeëre: “Jan, doo t deis! Jan, doo t da ! ‘k Deingk er nog ni j on! Ẻn derbai, boma, ge kunt toch gi lieërgéld betoale !
“ Mor Jan, da mut ni ! Z’éme mai j aletwieë gezei da s z’oe zaungder lieërgéld zauwe n oanneime ! Ge zau t duir un verneet geklieëd were n én oep un koste muige n eite ! Da wilt toch oek wa s zége !
“Boma, zee d ega mai gèère ?”
“ Mor joa maneke, gelak ’t licht van men oeëge, da wét de toch !”
“ Dus ge zau ni wile da’k zeek weer ?”
“Oa , neije !”
“Wél, boma, vroagt me dan noeët nimieër oem lieërjoonge te were, want dan wer ek gegarandeird zeek”
Mooder Neiltsje n ad al gaa begreipe da t de Jan oep da peungt noeët ni s zau toogeive, én ze leet em dan oek mor gerust.
Joa, de Jan wau gine lieërjoonge were, oemda t em tevaul van zen vraijad eeld.
Mor, der was nog en aender reide, dee j em oit verzichtegad ni j ad oepgegeive, oemda ’t em goo wist da t em dan zen boma j ieëlemoal ni s zau kune n auvertoige. De Jan was oanvoorder van en tweengtegtal refels van zai saurt.Wa s zauwe dee wél van em gedocht éme ?
Da wilt na ni s zége da t de Jan ieëlder doage mé s zen aende n in zen zake leep.’t Gebuirde dikwels as ze grutmooderke kloog auver te waineg inkomste, dat em nor en waeref geeng of no de doke n oem ’t élepe ba ’t lose van nen boeët. As de schiper takaurd geeng én er auverieëngekaume was wa t der zau betold were, dan stroepte n em zen maawe n oep én begon al zeengend te waereke. Eederieën dee j em beizeg zag was stoemverboasd da t em me zoevaul gemak oep zen ieëntsje zwoar kiste n oepof én wégdroog wer da d aenders twieë man ver noeëdeg woare.
Van ’t momeingt da t de dzjob gedoan was, stroepte n em zen maawe trug no beneije n én stak em zen aend oit oem ze loeën t’ontvange. A wau w altaid derékt betold were én gewoeënlek mokte neemand der probleime n auver.
Oep ne goojen dag leep et toch ni s zoe goo f van stoapel .Ne Zieëwse schiper, ne veingt gelak nen boeëm, wau w em afscheipe mé t den éleft van ’t auverieëngekaume loeën, mé ’t ékskeus da t de Jan gine volwase veingt was.
Aungze Jan zag de schiper in 't wit van zen oeëge én a zei:
“Boas, ém ek me waerek goo ch gedoan of ni soems ?”
“Joa, maneke, g’é d oe bést gedoan.”
“Is ’t afgesprauke loeën er on verdeengd ?”
“A ge ne veingt zau zén, joa.”
“Gai waigert dus mai de vole pot te betoale !”
“Ik wil oe den éleft geive, maneke. Den éleft is mieër dan genoeg ver aa !”
“Is da d oe léste waurd ?”
“Men alerléste” zei de lachende schiper . As ’t oe ni j oansto, dan krai de van mai ginen roojen doit én ‘k gooj oe w oep de koeëp too, auverboeërd.”
As aungze Jan dee beleidegeeng oeërde, begoste zen oeëge te flikere n aungder zen gefraungste weingkbraawe. Mor al gaa bedwoong em zen kolèère n én der kwam ne f venainege glimlach oep ze gezicht. A dei ne stap achteroit, zag zenen teigestaender récht in zen oeëge n én a stroepte zen maawe trug oep.
“Boas” zei j aungze Jan ieël kalemkes,” g’é d ongelaik da g’oe zoe kwoad mokt.” Ik veeng oe naa nog teeng kieëre lileker as derstrak.”
“Miljaerdedzju “ brulde de schiper.
“Boas, ge wert nog lileker !”
“Dieë gast is ni bang” moempelde n ieën van de matroeëze verwaungderd. Aungze Jan oeërde dee waurde n én a reep al lachend: “ Bang ? Ik zén van niks of neemand bang én zeiker ni f van dieë groeëte motegord.”
“Wa? Ike , ne motegord” brulde de schiper in en fraense kolèère. Da d é de ni f ver niks gezei !”
“Da ch gon ek oe betold zéte ‘”
“Komt mor af” zei t de Jan.
Ne segaungd loater kreig de schiper zoeën farem uperkut da ’t em zo groeët as da t em was, oep ’t dék knalde. Dan pakte n aungze Jan ém ba ze nékvél , stak em nor oemoeëg, leep no den boeërd van ’t schip én leet em --- mé gestrékte n aerem --- bauve ’t woater beingele.
De matroeëze stoonge n er oep te zeeng én zeije gi waurd. De schiper brulde n én spartelde gelak e vaereke mor neemand deeref dichterbai kaume n oem em t’ élepe.
“ Wél schiper , zei t de Jan, zé de van plan ieërlek te were n én mai te betoale , joa of nei ?” “As ek gin aentwaurd kraig vuir da’k tot teeng getéld ém, dan loat ek oe los.”
“Ieën, twieë, drai……….”
“Lot me ni los ! Ik kan ni s zwéme ! “ reep de schiper.
“Veer, vaif , zés, zeive , acht ……..
“Ik betoal !”
“Da’s ’t verstaendegste da ch ge kunt doong”: aentwaurde de Jan, terwail da t em de schiper trug on boeërd trok én oep ’t dék neirzéte.
Blieëk van kolèère n én alteroase dei de schiper zen portefuij aupe n én betolde. Aungze Jan stak et géld in zene zak, zei al lachend ne goojendag, sproong oep de loeëpplaengk én geeng al floitend nor ois zjust of dat er oogenomd niks gebuird was.




Mooder Neiltsje